رمزگشایی از پلن عراق درباره برق و گاز؛ چگونه بحران انرژی بغداد را به تکاپو انداخت؟/ از فاو تا اقلیم کردستان؛ میادین نفتی به حالت آماده‌باش در آمدند

به گزارش اقتصادنیوز، اویل پرایس با انتشار گزارشی مدعی شد، عراق در تلاش است با تنوع‌بخشی به منابع انرژی و کاهش وابستگی به واردات برق و گاز طبیعی از ایران، به امنیت انرژی دست یابد. حذف معافیت تحریمی آمریکا که به عراق اجازه واردات برق از ایران را می‌داد، هشداری بود مبنی بر ضرورت اقدام سریع. اگرچه برق وارداتی از ایران تنها حدود ۲ درصد از نیاز عراق را تأمین می‌کند، اما گاز طبیعی ایرانی بیش از ۴۰ درصد نیاز این کشور را تشکیل می‌دهد و همین مسئله اهمیت تنوع‌بخشی را دوچندان می‌کند. واشنگتن از عراق به عنوان بستری برای کمپین ادعایی خود علیه ایران استفاده کرده؛ سیاستی که با حمایت آمریکا از صدام حسین در جریان حمله او به ایران در سال ۱۹۸۰ آغاز شد.حال عراق برای افزایش امنیت انرژی و کاهش مداخله آمریکا در امور داخلی خود گام‌های قابل توجهی برای افزایش تولید داخلی، افزایش واردات از سایر همسایگان، اتصال به شبکه‌های برق منطقه‌ای و ارتقای سیستم توزیع برق داخلی برداشته است.

پلن عراق برای عبور از بحران انرژی

این وبگاه در ادامه یادداشت خود آورد، عراق دارای ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی است اما به دلیل زیرساخت‌های توسعه‌نیافته، بخش زیادی از گاز را می‌سوزاند. پروژه یکپارچه رشد گاز (Gas Growth Integrated Project) به ارزش ۲۷ میلیارد دلار با شرکت توتال‌انرژیز، گازهای مشعل‌شده را به سوخت نیروگاهی تبدیل کرده و آب دریا را برای مدیریت فشار در چاه‌های نفت منطقه بصره تصفیه خواهد کرد. همچنین پروژه تامین آب عمومی (Common Seawater Supply Project) که توسط عراق و چین تأمین مالی می‌شود، هدف دارد پنج میلیون بشکه آب در روز به میادین نفتی جنوب عراق برساند تا تولید حفظ و افزایش یابد.عراق همچنین در حال توسعه میادین گازی مانند خرمور در اقلیم کردستان است که اخیراً به تولید معادل ۵۰۰ میلیون بشکه نفت رسیده. خر مور، سوخت لازم برای حدود ۷۵ درصد تولید برق منطقه کردستان را تأمین می‌کند. گسترش اخیر این میدان تا حدودی با سرمایه‌گذاری شرکت مالی توسعه آمریکا (DFC) انجام شده است.عراق اخیراً قراردادهایی با دو شرکت آمریکایی برای افزایش تولید برق داخلی امضا کرده است.قرارداد GE Vernova شامل ساخت نیروگاه‌های گازی سیکل ترکیبی با ظرفیت مجموع ۲۴ هزار مگاوات است که بزرگترین و پیشرفته‌ترین ابتکار تولید برق در تاریخ عراق محسوب می‌شود.

قرارداد با UGT Renewables نیز، که با حمایت بانک صادرات-واردات آمریکا و آژانس مالی صادرات بریتانیا تأمین مالی شده، شامل احداث پروژه انرژی خورشیدی سه مگاواتی، سیستم‌های ذخیره انرژی باتری به میزان ۵۰۰ مگاوات-ساعت، نوسازی خطوط انتقال و توزیع برق و ساخت هزار کیلومتر خطوط انتقال برق جریان مستقیم ولتاژ بالا برای انتقال برق در مسافت‌های طولانی است.عراق همچنین با شرکت BP بریتانیا برای بازتوسعه چهار میدان نفت و گاز در کرکوک توافق کرده است. این میادین حدود ۹ میلیارد بشکه نفت قابل استحصال دارند که به پالایشگاه‌های کم‌استفاده شمال عراق عرضه خواهد شد. علاوه بر این، بغداد توسعه میدان گازی عکاس را به شرکت آمریکایی SLB (شلومبرگر سابق) واگذار کرده است. این میدان ۵.۶ تریلیون فوت مکعب ذخایر اثبات‌شده گاز دارد و پس از میدان شمالی قطر دومین میدان بزرگ گاز غیرمرتبط با نفت در جهان محسوب می‌شود. توسعه عکاس با طرح احداث نیروگاه سیکل ترکیبی ۱,۶۴۲ مگاواتی در نزدیکی مرز سوریه گره خورده که برق استان الانبار و شبکه ملی را تامین خواهد کرد.

هدف بغداد از نزدیکی به خلیج فارس

اویل پرایس در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، عراق به دنبال واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از قطر و عمان است و برای این منظور برنامه احداث دو پایانه شناور بازگازسازی در خورالزبیر را در دست دارد. خط لوله‌ای برای انتقال این گاز به نیروگاه‌های نزدیک بصره نیز در دست ساخت است. توافقی هم برای واردات گاز از ترکمنستان حاصل شده، هرچند عبور خط لوله از خاک ایران اجرای آن را پیچیده کرده و بغداد در پی یافتن سازوکار حقوقی مناسب برای پیشبرد این طرح است. عراق همچنین شبکه برق خود را به شبکه برق شورای همکاری خلیج فارس (GCCIA) متصل می‌کند که ۵۰۰ مگاوات برق به جنوب عراق عرضه خواهد کرد. در کنار آن، برق از اردن و ترکیه وارد می‌شود و برنامه‌هایی برای دو برابر کردن سهم ترکیه در صادرات برق به عراق نیز وجود دارد. ترکیه برنامه ساخت خطوط لوله جدید نفت و گاز از بصره به مرکز انرژی جیهان در دریای مدیترانه، توسعه همکاری‌های برقی، و تأمین موقت گاز را نیز اعلام کرده است.

عراق به واسطه دارا بودن یکی از بالاترین سطوح تابش خورشیدی در جهان،  فرصت قابل توجهی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد. این کشور تعهد داده تا سال ۲۰۳۰، ۲۰ درصد از انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تامین کند. با این حال، تنها پروژه خورشیدی بزرگ فعلی، نیروگاه ۱ گیگاواتی است که بخشی از قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری توتال‌انرژیز است. قرارداد با UGT Renewables نیز نوید افزایش ظرفیت خورشیدی را می‌دهد. شرکت‌هایی همچون ACWA Power عربستان، PowerChina چین، و Masdar امارات نیز در توسعه پارک‌های خورشیدی مشارکت دارند. البته ضعف شبکه برق عراق مانع رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود.از همین رو ناظران می گویند عراق نیازمند ارتقای شبکه‌های انتقال و توزیع برق و ساخت خطوط جدید ولتاژ بالاست تا بازدهی و پایداری شبکه را بهبود بخشد. شبکه برق عراق دچار تلفات بالای انتقال و توزیع، تا حدود ۵۰ درصد، به دلیل ناکارآمدی شبکه، انشعابات غیرقانونی و ضعف در فرآیندهای صدور قبض است. عراق با شرکت زیمنس آلمان برای مدرن‌سازی زیرساخت‌های برق و بهبود کارایی شبکه همکاری می‌کند. جنرال الکتریک نیز به تازگی ساخت سی ایستگاه تقویتی برق را برای حمایت از شبکه‌های انتقال به پایان رسانده و پیشتر ۱۹ گیگاوات ظرفیت به شبکه برق افزوده بود. افزایش عرضه برق قابل اعتماد و پایدار، ثبات مدنی، بهداشت عمومی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حرکت به سوی اقتصاد غیرنفتی در زمینه‌های خدمات، تولید و گردشگری را تسهیل می‌کند. امنیت انرژی برای موفقیت پروژه بزرگ زیربنایی عراق، جاده توسعه (Development Road) به ارزش ۱۷ میلیارد دلار، که مسیر ریلی و جاده‌ای از فاو در جنوب عراق تا ترکیه است، حیاتی خواهد بود.دهه‌ها جنگ، تحریم، فساد و سوءمدیریت شبکه برق عراق را ناتوان از پاسخگویی به تقاضا کرده، به‌ویژه در تابستان‌های سوزان. قطع و کاهش صادرات گاز ایران به دلیل مشکلات داخلی آن کشور، بغداد را به اقدام عاجل واداشته است. با تنوع‌بخشی به منظومه انرژی خود، عراق روابط قوی‌تری با ترکیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برقرار خواهد کرد و منطقه از نظر سیاسی و اقتصادی قوی‌تر، ثروتمندتر و مستقل‌تر خواهد شد.

چالش‌های پیش رو

با این حال چالش‌هایی باقی است. بودجه‌های ملی عراق به قیمت‌های نوسانی نفت گره خورده که برنامه‌های آتی را دچار عدم قطعیت می‌کند. واشنگتن، بدون توجه به تأثیر آن بر عراق، کمپین خود علیه ایران را اولویت خواهد داد؛ از جمله با لایحه «جدا کردن عراق از ایران» که عراق را در صورت عدم تبعیت از سیاست‌های آمریکا تهدید به تحریم می‌کند. فساد و دخالت‌های سیاسی، به‌ویژه از سوی گروه‌های حامی ایران، نیز می‌تواند روند پروژه‌ها را کند یا متوقف کند. افزون بر این، ضعف ساختاری شبکه برق، ظرفیت این شبکه برای جذب منابع متنوع را محدود می‌کند. کمک‌های مالی و فنی آمریکا می‌تواند عراق را در ساخت شبکه‌ای مقاوم‌تر و قابل اعتمادتر از خط لوله تا مصرف خانگی یاری دهد و به رشد اقتصادی، ثبات منطقه‌ای و تحقق اهداف توسعه پایدار عراق کمک کند. استراتژی امنیت انرژی عراق مستلزم بهره‌گیری از ذخایر داخلی، تأمین گاز از همسایگان دوست، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و اتصال به شبکه‌های منطقه‌ای است — آن هم در حالی که عراق باید در میان ناکارآمدی‌های داخلی و فشارهای خارجی، مسیر خود را با احتیاط و تدبیر طی کند تا به میدان نبرد قدرت‌های دیگر تبدیل نشود.