اما و اگرها بر سر فعال شدن مکانیسم ماشه | ایران روی دوستی چین و روسیه حساب باز کرده است؟
به گزارش اقتصادنیوز، روز سه‌شنبه ایران به همراه سه کشور اروپایی بر سر میز مذاکره خواهند نشست تا در شرایطی که فاصله‌ای تا زمان فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه باقی‌نمانده، راه‌حل‌های موجود را بررسی کنند. تهران می‌گوید حق تروئیکای اروپایی را در مورد فعال کردن مکانیسم ماشه، به دلایل گوناگون از جمله اینکه کشورها عملا مدت‌هاست برجام را کنار گذاشته‌اند به رسمیت نمی‌شناسد.
در عین حال عباس عراقچی وزیرخارجه ایران می‌گوید با چین و روسیه در خصوص فعال شدن مکانیسم ماشه صحبت‌هایی شده است.
تهران تمدید مهلت مکانیسم ماشه را نمی‌پذیرد
هر چند که دیپلمات‌های ایرانی روز سه‌شنبه چهارم شهریورماه قرار است تا با دیپلمات‌های فرانسوی، آلمانی و بریتانیایی به گفتگو بنشینند، اما تهران می‌گوید حقی برای اینکه آنها بخواهند مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند، قائل نیست. همزمان در حالی که اروپایی‌ها گزینه تمدید مهلت مکانیسم ماشه را روی میز گذاشته‌اند تا طرفین طی ماه‌های پیشرو فرصتی برای رسیدن به یک توافق داشته باشند، علی لاریجانی که به تازگی دبیری شورای امنیت ملی را در ایران برعهده گرفته می‌گوید ایران با تمدید مهلت مکانیسم ماشه در توافق برجام موافق نیست. او گفته هر وقت پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت ارجاع داده شد درباره آن تدبیر خواهد شد.
لاریجانی در گفتگویی که با رسانه رسمی رهبرانقلاب اسلامی داشته است، تاکید می‌کند با توجه به بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران و اینکه طرف مقابل به تعهداتش پایبند نبوده، فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران وجاهت ندارد.
او در توضیح مخالفت با تمدید مکانیسم ماشه توضیح می‌دهد: این هم یک ترتیب جدیدی می‌شود که هر‌از‌گاهی بیایند بگویند خب حالا شش ماه شد، دفعه بعد یک سال بشود. ما یک توافقی داشتیم که ظرف ده سال این باید تمام می‌شد. دیگر بنا نیست به قول معروف جرزنی کنند و دوباره به آن اضافه کنند. ایران واقعاً قائل به این نیست. البته بعضی‌ها هم در داخل گفتند خوب است که مثلاً این شش ماه را بپذیریم. ولی در کل، ما این را قبول نداریم.
او در پاسخ به این سوال که اگر پرونده هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شود، ایران چه واکنشی خواهد داشت، گفته حالا آن موقع هم تدبیر می‌کنیم. شما بدترین حالت را در نظر می‌گیرید، امّا حالا تا آن موقع فاصله داریم.
عباس عراقچی وزیرخارجه ایران هم توضیحاتی مشابه با علی لاریجانی ارائه کرده و در گفتگو با ایرنا گفته است؛« آنها اکنون تنها ابزاری که فکر می‌کنند در اختیار دارند همین اسنپ‌بک است. در این خصوص نیز موضع خود را به‌روشنی برای آنها تبیین کردیم: اولاً، شما اساساً حق استفاده از اسنپ‌بک را ندارید، زیرا پس از خروج آمریکا از برجام و با مواضع اخیرتان - از جمله طرح موضوع "غنی‌سازی صفر" - عملاً خود شما نیز از برجام خارج شده‌اید. بنابراین، دیگر به‌عنوان مشارکت‌کننده در برجام شناخته نمی‌شوید و حق اسنپ‌بک مختص اعضای باقی‌مانده در برجام است. ثانیاً، حتی اگر فرض کنیم که حق دارید از اسنپ‌بک استفاده کنید، در صورت انجام آن، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اولاً، نقش اروپا در روند دیپلماتیک کاملاً به پایان می‌رسد؛ ابزاری را استفاده کرده‌اید و تمام شده است. پس از آن چه می‌ماند؟ پایان دیپلماسی؟»
وزیرخارجه البته در ادامه احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه را منتفی ندانست و گفته وقتی من می‌گویم اروپا حق ندارد، منظورم این است که به لحاظ حقوقی، سیاسی و اخلاقی چنین حقی ندارد.
این ایده در میان برخی از نمایندگان مجلس هم طرفدارانی دارد و اقدامات کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را فاقد وجاهت حقوقی می دانند.
ساسان کریمی تحلیلگر سیاست خارجی هم می‌گوید: اصطلاحی تحت عنوان «مکانیسم ماشه» اساساً در برجام وجود ندارد. حتی اصطلاح «اسنپ‌بک» هم در متن توافق ذکر نشده و بیشتر یک تعبیر برای تهدیدنمایی از برجام است. آنچه معروف شده، در واقع همان «سازوکار بازگشت‌پذیری» است؛ یعنی سازوکاری که طرف‌ها را به موضع پیش از گفت‌وگوهای برجام بازمی‌گرداند.
او تاکید کرده است: اروپایی‌ها با طرح مجدد پیشنهاد تمدید مهلت مکانیسم برگشت‌پذیری سعی دارند تا «حسن نیت» خود را نشان دهند. با این حال، ما به چنین حسن نیتی اهمیتی نمی‌دهیم، چرا که اساساً این اقدام به لحاظ حقوقی مشروع نیست، هرچند ممکن است از منظر فنی یا مکانیکی امکان‌پذیر باشد.
ایران غنی‌سازی صفر را نمی‌پذیرد اما...
تهران می‌گوید یکی از دلایل وقوع جنگ این بود که ایران مساله غنی‌سازی صفر مدنظر آمریکا در پنج دور گفتگو را نپذیرفت و در نهایت با ناامیدی غربی‌ها جنگ تحمیلی 12 روزه رخ داد.
در همین راستا یک روزنامه انگلیسی مدعی شد که ایران بنا دارد غنی‌سازی اورانیوم را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهد. روزنامه تلگراف، چاپ لندن، در تاریخ ۲۴ اوت، طی گزارشی مفصل مدعی شد که ایران آماده است به‌شکل قابل‌توجهی غنی‌سازی اورانیوم خود را کاهش داده تا مانع از اعمال تحریم‌های سازمان ملل شود. تلگراف مدعی شد که مقامات ایرانی در گفت‌وگو با این روزنامه محافظه‌کار بریتانیایی عنوان کرده‌اند که ایران به خاطر جلوگیری از افزایش تنش‌ها، آماده است در رابطه با مساله هسته‌ای موضع نرم‌تری اتخاذ کند.
این روزنامه مدعی شد که علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در راس تلاش‌ها برای حرکت به سمت مسیر کاهش غنی‌سازی تا حد ۲۰درصد قرار دارد. بنا به گزارش این روزنامه، بازگشت بالقوه ایران به غنی‌سازی ۲۰درصد به معنای عقب‌نشینی قابل‌توجه تهران از تواناهایی‌های هسته‌ای خود است، هرچند که این مقدار همچنان بالاتر از سطح ۳.۶۷درصد ذیل توافق هسته‌ای امضا‌شده در ژوئیه ۲۰۱۵ قرار دارد. کشورهای غربی مدعی‌اند که سطح فعلی غنی‌سازی ایران نگران‌کننده است.
بنا به ادعای تلگراف، یک مقام عالی‌رتبه ایرانی در این رابطه گفت: «علی لاریجانی تلاش دارد برای جلوگیری از وقوع یک جنگ دیگر، مقامات تصمیم‌گیرنده را قانع کند تا سطح غنی‌سازی کاهش یابد.» این روزنامه مدعی شد: «لاریجانی نگران است که بدون کاهش غنی‌سازی و پذیرفتن شماری از خواسته‌های غرب، ایران با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد.» تلگراف مدعی شد تلاش علی لاریجانی برای کاهش غنی‌سازی به مرز ۲۰درصد با مخالفت‌هایی در داخل موجه شده است، اما به نظر می‌رسد رویکرد مثبتی در داخل نسبت به این ابتکار وجود دارد.
نوع رابطه با آژانس در پساجنگ
از سوی دیگر در روزهای پساجنگ ایران در مورد سطح دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای خود تجدیدنظر کرد و در نهایت وقتی یک مقام از آژانس به تهران آمد، موضوع را چندان جدی نگرفت.
عباس عراقچی وزیرخارجه کشورمان در گفتگوی مفصلی که با ایرنا انجام داده است اما می‌گوید ایران برنامه‌هایی را تنظیم کرده کرده است. او گفت؛«مذاکراتی که داریم طراحی می‌کنیم یا کردیم، یکی از آنها با آژانس بین المللی انرژی اتمی است. ما با آژانس اولین تماس را بعد از به اصطلاح جنگ شروع کردیم. »
عراقچی در بخش دیگری توضیح داد: سفر آقای آپارو برای اینکه ما در این موضوع به فهم بهتری برسیم، به نظرم خوب بود. بعد از این سفر، مجموعه دیدگاه‌های خود را در خصوص یک مدالیته ممکن بر مبنای قانون مجلس مکتوب کردیم و ارائه دادیم. روز شنبه ۲۵ مرداد آژانس نظرات خود را مکتوب کرد و به ما بازگرداند و این تعامل رفت و برگشت بین ما و آژانس ادامه دارد. احتمالا همکاران را به وین اعزام خواهیم کرد تا دور دیگری از مذاکرات آنجا انجام شود.
بنا بر آنچه وزیرخارجه می‌گوید ایران کماکان مساله همکاری با آژانس را جزئی از وظایف خود دانسته و برای آن برنامه‌ریزی‌هایی کرده است. هر چند به‌نظر می‌رسد با توجه به اینکه گروه‌های تندرو و نمایندگان مخالف با دولت موضعی سخت در قبال همکاری‌های تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارند، اوضاع به سادگی پیش نرود.
عراقچی در باب همین انتقادات تاکید کرده قطع همکاری با آژانس تبعات خاص خود را دارد و ادامه همکاری با آژانس به شیوه سابق نیز دیگر امکان‌پذیر نیست.
برنامه ایران چیست؟
به‌نظر می‌رسد که تهران هرچند حق فعال‌سازی مکانیسم ماشه را برای اروپایی‌ها قائل نیست، اما آن را تا حدی محتمل می‌داند. شواهد نشان می‌دهد که اروپا هم به‌خودی خود فعال شدن مکانیسم ماشه را به نفع هیچ‌یک از طرفین نمی‌داند و در عین‌حال می‌خواهد از تنها ابزار خود استفاده نهایی را ببرد.
هفته گذشته پس از تماس تلفنی عباس عراقچی با مقامات اروپایی، تصمیم بر آن شد که دیپلمات‌ها بار دیگر شانس خود را درقبال رسیدن به یک راه‌حل امتحان کنند. ایران می‌گوید حتی اگر گفتگوها به نتیجه برسند هم برای خود برنامه‌هایی دارد. عراقچی در گفتگو با ایرنا توضیح داده ممکن است در نهایت اسنپ‌بک هم فعال شود، من این را انکار نمی‌کنم. ما اکنون چند سال است که با چین و روسیه روی این موضوع کار می‌کنیم. جلسات مشترک متعددی داشتیم و مجموعه‌ای از اقدامات را نیز به‌صورت مشترک طراحی کرده‌ایم که در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، آنها را اجرا کنیم. در مورد اینکه چه راه‌حلی برای جلوگیری نهایی از اسنپ‌بک وجود دارد، میان ما سه کشور گفت‌وگوهایی شده و اقداماتی را هم مد نظر داریم؛ هرچند ممکن است موفق نباشیم.
تهران انتظار دارد که با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و حمایت چین و روسیه دستکم شدت ماجرا را کاهش دهد. برخی از افرادی که نسبت به مسکو و پکن بدبین‌ترند این انتظار تهران را بسیار خوشبینانه می‌دانند و معتقدند دیپلمات‌ها باید راه‌حلی اساسی‌تر برای خود پیدا کند. از سوی دیگر ایران مساله حقوقی را روی میز گذاشته است که ابهاماتی دارد. از نظر عرف بین‌الملل ایده فعال شدن مکانیسم ماشه قانونی محسوب نمی‌شود. اما پایبندی به آن نمی‌تواند امری باشد که ایران بتواند روی آن سرمایه‌گذاری کند.
ارسال نظر