شی پا جای پای استالین گذاشت؛ تله آمریکایی برای چین/ چرا اژدهای زرد پشت پوتین را خالی نمی‌کند؟
به گزارش اقتصادنیوز، پیمان چین و روسیه در سال 2022 مبنی بر "شراکت بدون محدودیت" تاثیرات دراز مدت و عمیقی به همراه داشته است. این توافق به این معنا بود که پکن و مسکو قصد دارند اتحاد قدیمی خود را که زمانی در دهه 1950 قدرت تهدیدکننده‌ای به شمار می‌رفت، احیا کنند؛ تهدیدی که ایالات متحده نمی‌توانست آن را نادیده بگیرد.
با وجود اختلافات مختلف، شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، ولادیمیر پوتین، را "دوست عزیز" خود خوانده و در مارس 2023 در گفتگویی با او اشاره کرد که دو نفر در حال "مدیریت تغییرات نادیده گرفته شده در یک قرن" هستند. ماحصل دیدارهای مکرر آن‌ها مجموعه‌ای از بیانیه‌های برنامه ریزی شده ای است که بر مخالفت مشترک با "هژمونی" - که به طور غیرمستقیم به سلطه‌گری ایالات متحده را هدف قرار می‌دهد - تاکید کرده و وعده برقراری یک نظم بین‌المللی "عادلانه‌تر" را می‌دهند.
این عبارات ابتدایی یادداشت نشریه فارین پالسی است که اقتصادنیوز آن را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست آن با تیتر «پشت پرده بازی مستقل کیم جونگ اون در زمین پوتین/ طفره رفتن چین از هم‌صدایی با روسیه و کره شمالی؛ محور پکن، مسکو و پیونگ یانگ در آستانه افتراق؟» منتشر شد و بخش دوم آن در ادامه آمده است.
سیگنالی که اشتباه ارسال شد
رهبران چین شاید به دنبال درس‌هایی از آخرین رویارویی ابرقدرت‌ها باشند. تاریخ‌دانان در مورد منشأ جنگ سرد اتفاق‌نظر ندارند: آیا استالین آن را آغاز کرد یا ما صرفاً با یک تصادف تاریخی مواجه شدیم؟ آن‌طور که به نظر می‌رسد، استالین به‌دنبال توافقی با آمریکا بود؛ توافقی که در آن، دو طرف حوزه‌های نفوذ یکدیگر را به رسمیت بشناسند. اما اختلاف بر سر وسعت این حوزه‌ها در اروپا و آسیا، جرقه بحران را زد. واکنش آمریکا به آنچه که «تهاجم شوروی» تلقی می‌شد، اجرای سیاست مهار بود، با این پیش‌فرض که استالین در پی گسترش‌طلبی است.
امروز چین با چالشی مشابه روبه‌روست: چگونه به آمریکا نشان دهد که به دنبال جنگ سرد جدیدی نیست، در حالی که به‌طور هم‌زمان، خود را برای چنین مواجهه‌ای آماده می‌کند. گسترش زرادخانه هسته‌ای، فعالیت‌های جاسوسی، لحن تهاجمی، و مهم‌تر از همه، حمایت از روسیه، همه نشان می‌دهند که شی جین‌پینگ، تقابل با آمریکا را اجتناب‌ناپذیر می‌داند.
تعامل با روسیه و کره شمالی، برای پکن همچنان ابزارهایی علیه سلطه غرب به شمار می‌روند. پکن جهان را به شکل ساده‌ای می‌بیند: آمریکا در پی مهار چین است؛ پوتین با غرب می‌جنگد؛ پس باید با پوتین همراه بود. همین نگاه باعث شده چین نه‌تنها از روسیه فاصله نگیرد، بلکه کره شمالی را هم حفظ کند؛ نه به خاطر حمایت از رژیم پیونگ‌یانگ، بلکه به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی‌اش.
اما این همراهی هزینه‌هایی دارد. حمایت شی از پوتین، جایگاه چین در اروپا را تضعیف کرده است. آلمان و فرانسه در سال گذشته بارها از چین به دلیل حمایت اقتصادی و تسلیحاتی از روسیه انتقاد کرده‌اند. در شرایطی که روابط تجاری چین با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ بالغ بر ۷۶۲ میلیارد دلار بوده و در دوران رکود اقتصادی پکن اهمیتی دوچندان دارد، استراتژیست‌های این کشور باید از خود بپرسند که آیا واقعاً دوقطبی‌شدن اقتصاد جهان به نفع آن‌هاست؟
در ذهن شی چه می‌گذرد؟
با این حال، تجربه تاریخی نشان داده که روابط اقتصادی، مانع درگیری‌های ژئوپلیتیکی نمی‌شود. قمار پوتین در اوکراین، نمونه‌ای از اولویت‌دادن به افتخار ملی بر اقتصاد بود. هیچ‌یک از دیپلمات‌ها یا اندیشمندان چینی نمی‌توانند با اطمینان بگویند شی جین‌پینگ چه در سر دارد. او نیز ممکن است، مانند پوتین، در نهایت تصمیم به تقابل بگیرد.
یکی از نشانه‌های کلیدی سیاست‌های آتی چین، رفتار پکن نسبت به تایوان خواهد بود. شی در پیام سال نوی ۲۰۲۵ با لحنی قاطع گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند اتحاد چین را متوقف کند.»
او برخلاف رهبران پیشین، از احتمال استفاده از زور برای وحدت با تایوان به‌صراحت سخن گفت؛ گویی از هم‌اکنون تصمیم خود را گرفته و فقط منتظر لحظه مناسب است.
اما ممکن است هنوز هم در حال سنجیدن واکنش آمریکا باشد. درس‌های جنگ کره در اینجا نیز مهم‌اند؛ استالین در سال ۱۹۵۰ تصور کرد آمریکا به حمله کره شمالی واکنشی نشان نخواهد داد؛ تصوری که بر پایه اطلاعات اشتباه بود و به اشتباه محاسباتی مرگ‌باری انجامید. امروز نیز ممکن است شی، با برداشت نادرست از اراده آمریکا برای دفاع از تایوان، دچار خطای مشابهی شود؛ خطایی با تبعاتی به‌مراتب گسترده‌تر.
اگرچه تنش‌ها میان واشنگتن و پکن در حال افزایش است، هنوز هم امکان بازگشت وجود دارد. اما برای پرهیز از یک جنگ سرد جدید، چین باید نشان دهد که هنوز به دیپلماسی اعتقاد دارد. این کشور باید سیگنال روشنی بفرستد – چه در محافل علنی و چه در کانال‌های محرمانه – مبنی بر اینکه قصد حمله به تایوان را ندارد. همچنین لازم است که از شدت لحن در مورد «اتحاد ملی» بکاهد و روشن کند که به دنبال اتحاد استراتژیک با روسیه نیست.
همکاری بی‌قیدوشرط با مسکو تنها باعث تشدید نگرانی‌ها در غرب شده است. حتی اگر این اتحاد در بیانیه‌ها کمرنگ شود، کافی نیست؛ پکن باید نشان دهد که رفتارش نیز تغییر کرده است. تنها در این صورت است که می‌توان به کاهش خطر یک تقابل بزرگ امیدوار بود.
