پرواز قیمت طلا و دلار با مکانسیم ماشه | بررسی جامع و دقیق قیمت طلا و دلار

طرح یک پرسش کلیدی: با افزایش اخیر قیمت دلار به بالای ۱۰۰ هزار تومان و جهش ۱ میلیون‌تومانی هر گرم طلای ۱۸ عیار در هفتهٔ اخیر، آیا هنوز زمان مناسبی برای ورود به بازار دلار و طلا است؟

وضعیت کنونی بازار: فعال‌سازی مکانیسم ماشه و پیامدهای آن

در سپتامبر ۲۰۲۵، با رد قطعنامه کره جنوبی در شورای امنیت و آغاز رسمی روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان)، بازارهای مالی ایران وارد فاز جدیدی از عدم اطمینان شده‌اند. این مکانیسم که بخشی از برجام است، تحریم‌های پیش از ۲۰۱۵ را بدون نیاز به رأی‌گیری جدید بازمی‌گرداند و مستقیماً فروش نفت، تجارت بانکی و بازگشت ارز را هدف قرار می‌دهد. طبق گزارش‌های اخیر، عرضه نفت ایران ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش یابد که این امر فشار بی‌سابقه‌ای بر ریال وارد می‌کند.

تأثیر مستقیم مکانیسم ماشه بر دلار: پیش‌بینی کارشناسان

در این بخش به تأثیر مستقیم مکانیسم ماشه بر دلار بررسی می‌کنیم:

 جهش ۲۰ الی ۵۰ درصدی در انتظار دلار و طلا

برای پاسخ به این سؤال به مصاحبه‌ای اشاره می‌کنیم که یکی از کارشناسان خبره بازار سرمایه اخیراً منتشر کرده است. دکتر محمد اقبال نیا مدیرعامل سبدگردان آسمان در مورد افزایش تأثیر مکانیسم ماشه بر قیمت طلا و دلار می‌گوید.

دکتر اقبال نیا:

«چیزی که در عمل اتفاق می‌افتد، این هست که قیمت دلار در بازار صرفاً بر اساس مدل‌های اقتصادی تعیین نمی‌شود. آن چیزی که قیمت را تعیین می‌کند، شرایط عرضه و تقاضا هست.

طبق تجربهٔ سال‌های اخیر، وقتی ما در شرایط تشدید تحریم‌ها قرار می‌گیریم، به دلیل محدودیت‌های فروش نفت و سایر اقلام صادراتی و به دلیل موانعی که بابت بازگشت ارز حاصل از صادرات ایجاد می‌شود، در مقاطعی شاهد این هستیم که قیمت ارز بسیار بالاتر از قیمت‌های تعادلی و ارزش ذاتی معامله می‌شود. حتی درگذشته مواردی بوده که قیمت دلار در بازار بیش از ۵۰ درصد از قیمت‌های تعادلی فاصله گرفته است.

بنابراین، در شرایطی که شما اخبار سیاسی ناگوار دارید، مثل جنگ یا اسنپ‌بک، این‌ها باعث ایجاد هیجان می‌شود و خیلی از مواقع افراد انتظاراتشان را به جلو می‌اندازند و می‌تواند باعث این بشود که در مقاطعی قیمت دلار خیلی فراتر از قیمت‌های تعادلی و ارزش ذاتی معامله شود.»

چرا مدل‌های اقتصادی در پیش‌بینی دقیق وضعیت کنونی ناکام می‌مانند؟

آیا با تمرکز بر مدل‌های اقتصادی، می‌توان شرایط اقتصادی را تحلیل و پیش‌بینی کرد؟

مدل‌های اقتصادی، علی‌رغم پیچیدگی‌های ریاضیاتی خود، اغلب در پیش‌بینی دقیق وضعیت اقتصادی ناکام می‌مانند، زیرا بر تقریب‌های ساده‌سازی شده از واقعیت تکیه دارند که عوامل پیچیده‌ای؛ مانند رفتار انسانی غیرقابل‌پیش‌بینی، شوک‌های خارجی ناگهانی و تغییرات ساختاری را نادیده می‌گیرند.

دکتر اقبال نیا در این باره می‌گوید:

«روش برای تعیین ارزش ذاتی دلار و به‌تبع آن طلا، این هست که ما از مدل‌های مبتنی بر اقتصاد استفاده کنیم؛ مثلاً بر اساس میزان رشد نقدینگی یا تفاوت تورم کشور ایران با کشور آمریکا، یا مدل‌های مبتنی بر قدرت خرید، سعی کنیم قیمت دلار را برآورد کنیم. طبق این مدل‌ها مثلاً قیمت دلار باید در پایان سال ۱۴۰۳ در محدوده زیر ۸۰ هزار تومان قرار می‌گرفت که عملاً دیدیم در بازار قیمت‌های بالاتری معامله شد. یا برای پایان سال ۱۴۰۴ با فرض رشد نقدینگی ۳۰ درصد، قیمت ذاتی دلار باید در محدوده ۱۰۵ هزار تومان باشد.»

اما چرا قیمت‌ها در بازار فراتر از پیش‌بینی مدل‌های اقتصادی پیش می‌رود؟

 زیرا این مدل‌ها قادر به تطبیق سریع با روندهای جدید نیستند.

سقف جدید دلار در صورت فعال‌شدن مکانیسم ماشه کجاست؟

در جدول زیر سقف‌های احتمالی قیمت دلار را بر اساس سه سناریو موردبررسی قرار دادیم:

کارشناسان بازار مالی پیش‌بینی می‌کنند این قیمت‌ها تنها به فعال‌سازی مکانیسم ماشه وابسته‌اند و در صورت بروز رویدادهای سیاسی منفی دیگر یا تشدید تنش‌ها، احتمال رسیدن به سطوح قیمتی بالاتر نیز وجود دارد. تجربه نشان داده که در برخی مقاطع، قیمت دلار تا ۵۰ درصد بیش از ارزش تعادلی خود معامله شده است؛ بنابراین، اگر ارزش تعادلی دلار را در محدوده ۱۰۰ تا ۱۰۵ هزار تومان در نظر بگیریم، در شرایط سیاسی نامطلوب، دستیابی به قیمت‌هایی در حدود ۱۵۰ هزار تومان یا حتی بیشتر نیز کاملاً محتمل است.

سقف دلار و طلا کی محقق می‌شود؟

نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که قیمت‌های پیش‌بینی‌شده برای دلار و طلا لزوماً تا پایان سال ۱۴۰۴ محقق نمی‌شوند و ممکن است زودتر، حتی در پاییز ۱۴۰۴، بسته به‌شدت اخبار و تنش‌های سیاسی، شاهد این سطوح قیمتی باشیم. تأثیر مکانیسم ماشه بر قیمت طلا عمدتاً از طریق نوسانات دلار منتقل می‌شود، اما عوامل بین‌المللی مثل خریدهای گسترده چین (بیش از ۲۰۰ تن در سال ۲۰۲۵) می‌تواند عاملی برای جهش بیشتر قیمت‌ها باشد.

توصیه مهم به خریداران طلا و ارز بعد از مکانیسم ماشه: الان وقت خرید است؟

طبق نظر کارشناسان بازار مالی، این موضوع تا حد زیادی به اولویت‌های شما و میزان تمایلتان به مدیریت ریسک بستگی دارد. باتوجه‌به افزایش اخیر قیمت‌های دلار و طلا، سرمایه‌گذاری در این دارایی‌ها اکنون بیشتر نقش یک ابزار محافظتی را ایفا می‌کند. به همه سرمایه‌گذاران، بسته به سطح ریسک‌پذیری‌شان، توصیه می‌شود که بخشی از سبد سرمایه‌گذاری خود را به‌عنوان بیمه در نظر بگیرند تا از ارزش دارایی‌هایشان محافظت کنند؛ بنابراین، اگر هدف شما حفظ ارزش پول در برابر نوسانات است، خرید طلا همچنان می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای پوشش ریسک باشد.

بهترین راهکار برای خرید طلا پس از فعال شده مکانیسم ماشه - اسنپ بک

راهکار‌های مختلفی برای خرید طلا وجود دارد، سکه، زیورآلات، شمش طلا ولی در همهٔ این روش‌های می‌بایست حداقل یکی از اقلام سود و اجرت و مالیات را بپردازید. بهترین روش خرید طلا در حال حاضر صندوق طلا است که به آن سود و اجرت و مالیات تعلق نمی‌گیرد. پشتوانهٔ طلایی این صندوق‌ها نزد خزانه بورس کالا نگهداری می‌شود و با مبالغ بسیار کم (۱۰۰ هزار تومان) می‌توان در آن سرمایه‌گذاری کرد.

راهکارهای عملی برای مقابله با اثرات مکانیسم ماشه

باتوجه‌به شرایط اقتصادی و احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اتخاذ راهکارهای عملی برای حفظ ارزش دارایی‌ها و کاهش اثرات منفی احتمالی ضروری است. در ادامه به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:

تمرکز بر حفظ ارزش دارایی‌ها

برای حفظ ارزش پول در برابر نوسانات شدید، سرمایه‌گذاری در طلا به‌عنوان یک دارایی امن و ضد تورم، به‌ویژه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، گزینه مناسبی است. همچنین، نگهداری بخشی از دارایی‌ها به‌صورت دلار در شرایط افزایش تنش‌های بین‌المللی و فشار بر ریال، می‌تواند به‌عنوان یک بیمه عمل کند.

مدیریت هزینه‌ها و بهینه‌سازی بودجه

کاهش هزینه‌های غیرضروری و بازنگری در بودجه خانواده، به حفظ نقدینگی و تاب‌آوری مالی در برابر فشارهای اقتصادی کمک می‌کند.

افزایش دانش مالی و سرمایه‌گذاری

یادگیری مفاهیم اقتصادی، دنبال‌کردن اخبار و تحلیل‌های معتبر، و آگاهی از روندهای بازار، به اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌تر و کاهش ریسک کمک می‌کند.

تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها

بررسی و سرمایه‌گذاری در گزینه‌های متنوعی مانند املاک، سهام، و کسب‌وکارهای پایدار، علاوه بر طلا و ارز، راهکاری اساسی برای توزیع ریسک و ایجاد منابع درآمدی متعدد است.

کاهش ریسک‌های مالی شخصی

کاهش بدهی‌ها و داشتن یک ذخیره احتیاطی برای پوشش هزینه‌های پیش‌بینی نشده، امنیت مالی فردی را در دوران بحران افزایش می‌دهد.

چگونه می‌توان خسارت‌های اجرای مکانیسم ماشه را کاهش داد؟

شاید نتوان یک نسخه سرمایه‌گذاری را برای همه تجویز کرد، تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری باید با بررسی دقیق‌تر و باتوجه‌به شرایط فردی انجام شود؛ اما بااین‌حال بهتر است حداقل ۳۰ درصد از سرمایه‌تان را به طلا اختصاص دهید.

خرید طلا امروزه دیگر نقش سرمایه‌گذاری ندارد، بلکه نقش ضد تورمی و بیمه سرمایه را برای سرمایه‌گذاران ایرانی ایفا می‌کند. بهترین نوع خرید طلا، صندوق طلا است که بابت خرید آن هزینه‌های اضافی را پرداخت نمی‌کنید.

پرسش‌های متداول در مورد مکانیسم ماشه و تأثیر آن بر بازار

مکانیسم ماشه دقیقاً چیست و چرا حالا فعال شده؟

مکانیسم ماشه، بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در صورت عدم پایبندی به برجام است. این مکانیسم رسماً توسط طرفین برجام فعال نشده، اما نگرانی‌ها از فعال‌سازی مجدد آن به دلیل تنش‌های سیاسی و اتهامات متقابل مطرح است. ایالات متحده پیش‌تر اقدام به فعال‌سازی کرد که توسط دیگر کشورها به رسمیت شناخته نشد.

کدام تحریم‌ها برمی‌گردند و مستقیماً بر دلار تأثیر می‌گذارند؟

تمامی تحریم‌های سازمان ملل شامل مالی، بانکی، نفتی، کشتیرانی و تجاری بازمی‌گردند. این تحریم‌ها با کاهش شدید عرضه ارز (دلار) و افزایش تقاضا، منجر به افزایش چشمگیر نرخ دلار در برابر ریال می‌شوند. دسترسی ایران به درآمدهای ارزی و مبادلات بین‌المللی نیز محدود خواهد شد.

تأثیر مکانیسم ماشه بر طلا چقدر است و چرا صندوق بهتر از طلای فیزیکی است؟

طلا در شرایط بحران و تورم به‌عنوان پناهگاه امن عمل کرده و افزایش تقاضا و نرخ دلار باعث رشد قیمت آن می‌شود. صندوق‌های طلا به دلیل امنیت، نقدشوندگی بالا، کارمزد کمتر، عدم نیاز به نگهداری و امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کم، بهتر از طلای فیزیکی هستند.