اروپا چشم به روی جذابیت های ایران نمی بندد

داوود هرمیداس باوند در گفت و گو با «اقتصاد نیوز» در رابطه با سیاست های اتحادیه اروپا در نزدیکی به ایران با تکیه بر مولفه هایی چون منافع اقتصادی و سیاسی، جلوگیری از یکجانبه گرایی واشنگتن در منطقه و استفاده از موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو پلتیک ایران اظهار داشت: ایران به واسطه ذخایر عظیم نفتی و گازی آن بسیار وسوسه انگیز است. به ویژه در دنیای امروز که مقوله انرژی جایگاه نخست را در تعاملات بین المللی دارد و برای دستیابی به منابع کیفی و ارزان قیمت آن رقابت های فراوانی وجود دارد.

وی افزود: دیگر اینکه کشورمان میان دو کانون استراتژیک جهانی قرار گرفته است که همیشه محل نزاع و دعوای قدرت های بزرگ بوده است. یکی منطقه خلیج فارس که 65 درصد انرژی جهان از آن تامین می شود و دیگری منطقه دریای خزر است که به دلیل منابع نفتی کشورهای قزاقستان،ترکمنستان و آذربایجان از اهمیت فراوانی برخوردار است.

این استاد دانشگاه با طرح این موضوع که این مناطق به واسطه برخورداری از منابع عظیم نفتی و گازی و پس از آن به جهت آنکه سهم عظیمی از ترانزیت انرژی از این مناطق صورت می گیرد، در تعیین معادلات نظام بین الملل نقش دارند، ادامه داد: حساسیت تحولات صورت گرفته در این مناطق به اندازه ای است که حتی زمانی که قرار شد نفت کشورهای حاشیه دریای خزر از طریق ایران که کم هزینه و به صرفه ترین مسیر بود ترانزیت شود، آمریکایی ها با این استدلال که انتقال انرژی از این طریق تمرکز جهانی را معطوف به منطقه خلیج فارس می کند، کار شکنی کردند و در ادامه برای اینکه بتوانند نیات خود را نسبت به در حاشیه قرار دادن ایران عملیاتی کنند مسیر جایگزینی را به کشورهای مجری این طرح پیشنهاد کردند که البته به سرانجام نرسیده است.

وی یادآور شد: آمریکایی ها به قول خودشان می خواستند در یکی از مهمترین کانون های انرژی و مسیر ترانزیتی آن تنوع ایجاد کنند، این در حالی است که ایران به دلیل حاکمیت بر یکی از مهمترین آبراه های بین المللی (تنگه هرمز) از موقعیت خاصی برخوردار است که نمی توان آن را نادیده گرفت.

 باوند معتقد است که امکانات بالقوه طبیعی ایران در برخورداری از منابع عظیم مس نیز در کنار تنوع اقلیمی، ما را در رده 10 کشور نخست جهان قرار داده و در ارتقای جایگاه منطقه ای ایران تاثیر بسزایی داشته است.

وی همچنین تاکید کرد: نباید از یاد ببریم که ایران دومین دارنده منابع گازی جهان است و حتی ذخایری دارد که هنوز شناسایی نشده است؛ تمامی این مباحث در کنار جمعیت مصرفی آن جذابیت فراوانی برای سرمایه گذاران خارجی ایجاد کرده است که بسیار مایل به حضور و فعالیت در ایران هستند.

این دیپلمات سابق وزارت امورخارجه افزود: شاید جالب باشد اگر به خاطر بیاوریم که پیش از اعمال تحریم ها شرکت های بسیاری از کشورهای جهان به ویژه اروپایی ها در ایران فعال بودند و حتی با وجود اعمال تحریم های داماتو حاضر به ترک ایران نشدند؛ شرکت هایی که ارائه دهنده فعالیت های خدماتی بودند و یا غول های بزرگ نفتی چون ارنی، بریتیش پترولیوم، شل، توتال، استات اویل و ... که در مجموع شامل 17 کمپانی بزرگ انرژی جهان می شدند و با مشکلات بسیار و پس از اعمال تحریم های جهانی مجبور به خروج از ایران شدند.

وی همچنین با طرح این موضوع که ایران و اروپا در صنایعی چون فولاد هم همکاری خوبی با هم داشتند، گفت: همانطور که دیدیم بعد از توافق نخست هسته ای بسیاری از شرکت های قدرتمند این بخش در دیدار با مقامات مربوطه ایرانی درخواست همکاری و سرمایه گذاری با ما را مطرح کردند و در این میان تنها شرکت های آمریکایی غایبان بزرگ این بازار تلقی می شوند که به نظر می رسد آنها نیز در حال اعمال فشار بر سیاستمداران خود نسبت به تعدیل سیاست های تحریمی واشنگتن در قبال تهران هستند.

باوند همچنین در مورد سفر هیات های کشورهای اروپایی به تهران و ابراز تمایل برای همکاری با ایران نیز اظهار داشت: ایران بزرگترین کشور منطقه خاورمیانه به لحاظ منابع انرژی، جمعیت و وسعت است و تغییرات کوچک آن بر تمام منطقه تاثیر می گذارد و طبعا از آن هم تاثیر می پذیرد.

وی ادامه داد: یعنی سیاست های اعمالی ایران به نوعی بر تحولات منطقه اثرگذار است. این تاثیرگذاری که در دولت آقای روحانی بسیار بیشتر از دولت های گذشته است، جایگاه ایران را به وضعیت دولت اصلاحات نزدیک کرد.

این استاد دانشگاه معتقد است که سیاست های ایران حتی بر تشکل هایی چون اتحادیه عرب نیز تاثیرگذار بوده است و در برخی از موارد این اتحادیه را به دو دستگی در اتخاذ مواضع رسانده است.

وی افزود: حالا که آمریکایی ها تصمیم گرفته اند در دکترین سیات خارجی خود هدف گذاری هایشان را به سمت کشورهای خاور دور و آسیای جنوب شرقی سوق دهند ایران مجددا در جایگاه بزرگترین قدرت منطقه ای نقش آفرینی می کند.

باوند تاکید کرد: البته علاوه بر این سیاست جدید پوتین در احیای مجدد قدرت روسیه و همچنین تنازعات اخیر این کشور در مواجهه با اروپا موجب شده که جایگاه ژئوپلتیکی ایران به شکلی نوین و موثر در تحولات منطقه ای مطرح شود.

وی با طرح این مطلب که تحریم های جدید علیه روسیه نگاه ها را به سمت و سوی ایران جلب کرده است و موجب شده تا بازار بزرگ مصرفی این کشور مجددا برای مسکو و اتحادیه اروپا جذاب باشد، خاطرنشان کرد: حالا که روسیه و اتحادیه اروپا تصمیم گرفته اند همدیگر را تحریم کنند، ایران می تواند با ارائه مشوق های جدید، سرمایه گذاران خارجی را به ایران بکشاند.

این دیپلمات معتقد است که ایران برای بهره برداری از منابع نفتی و گازی خود نیازمند استفاده از فن آوری های نوین جهانی و ماشین آلات آن است و باید به گونه ای زمینه سازی کرد که ما نیز بتوانیم همچون قطری ها از منابع پارس جنوبی استفاده کنیم.

وی همچنین در رابطه با این تحلیل که گفته می شود اگر آمریکایی ها تن به تصویب توافق جامع هسته ای ندادند، تنها به این دلیل بود که نمی خواستند به جهت تحریم های خودخواسته واشنگتن چون «ایلسا» و «داماتو» بازار ایران را در اختیار کشورهای اروپایی قرار دهند نیز گفت: در جهان امروز دیگر رقابت ها مانند گذشته نیست. این روزها کنسرسیومی تشکیل می دهند و در قالب فعالیت شکت های چند ملیتی به همکاری با هم می پردازند.

باوند افزود: اما همین کنسرسیوم ها است که مانع از سرمایه گذاری در اقتصاد ما شده است؛ چرا که شرکای عمده آن را آمریکایی ها تشکیل می دهند و با تهدید نسبت به خروج سرمایه هایشان دیگر اعضا را از حضور در بازار ایران منع می کنند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: مانع تراشی های آمریکایی ها همواره سدی بر سر راه همکاری شرکت های اروپایی با ما بوده است. هر چند که نباید به تحریم های سازمان ملل نیز بی توجه بود.

وی با یادآوری عملکرد آمریکا در زمان اعمال تحریم های «داماتو» گفت: به خاطر می آورم که در زمان اعمال این تحریم ها یک شرکت هلندی که مایل به سرمایه گذاری در ایران بود مجبور شد که در فرآیند همکاری با آمریکایی ها از ایران خارج شود؛ براساس قانون داماتو شرکای اقتصادی آمریکا نمی توانستند بیش از 20 درصد در ایران سرمایه گذاری کنند. (البته این میزان 40 درصد بود که با شکایت های اروپایی ها به 20 درصد تقلیل پیدا کرد.)

باوند تصریح کرد: در همان زمان شرکت آمریکایی کوناکو در پارس جنوبی حضور داشت که پس از خروج از ایران توتال فرانسه به سرعت جای او را گرفت و تا زمان اعمال تحریم های سازمان ملل در ایران ماند.

وی همچنین اظهار داشت: اما در باب تمایل اروپایی ها برای سرمایه گذاری در ایران نیز باید گفت که در حال حاضر اعضای این قاره با مشکلات عدیده اقتصادی مواجه هستند و مایلند که این مشکلات را با سرمایه گذاری در کشورهایی چون ایران رفع کنند.

این دیپلمات سابق خاطرنشان کرد:ع لاوه بر این اروپایی ها با سد و مانعی چون کنگره مواجه نیستند که بخواهند از این مرجع کسب اجازه کنند و دادگاه این اتحادیه هم که با نظارت 28 عضو آن تشکیل شده است دارای سیستمی مجزا و مستقل است که وقتی کشوری علیه یکی از اعضای آن درخواست اعاده دادرسی می کند ممکن است که به نفع کشور شاکی رای دهد. مانند آنچه در مورد شکایت بانک تجارت صورت گرفت و حکم نهایی به نفع این بانک ایرانی صادر شد.

وی ادامه داد: بنابراین مشاهده می کنیم که اروپایی ها دیدگاه متعادل تری نسبت به ایران و تحریم های آن دارند و آماده اند که وارد بازار ما شوند؛ زمانی که آقای هاشمی در دولت سازندگی سیاست بازار آزاد را مطرح کرد همه زمینه ها برای افزایش سرمایه گذاری اروپایی ها آماده شد اما به میان آمدن موضوع سلمان رشدی مانع از تحقق این امر شد تا اینکه در زمان آقای خاتمی فضای انتقادی گفت و گوها به گفت و گوهای سازنده تغییر یافت و دیگر محدودیتی از باب حضور اروپایی ها در ایران به وجود نیامد.

باوند تاکید کرد: کشورهای قاره سبز می دانند که بازگشت شان به ایران علاوه بر کمک به رشد اقتصاد ما موجب خروج از رکود اقتصادی حاکم بر کشورهای آنها نیز خواهد شد. اروپایی ها بیش از آمریکایی ها خواهان لغو تحریم های ایران هستند و باید یادآور شد که ما برخلاف آمریکا هیچ وقت با اروپا قطع مناسبات نداشته ایم.

این استاد دانشگاه همچنین در مورد سرمایه گذاری بر مواضع اروپایی ها به جای آمریکا نسبت به لغو تحریم های ایران نیز گفت: اصلی وجود دارد مبنی بر اینکه نظام بین الملل بر دو بنیان استوار است؛ یکی اصل برابری حاکمیت ها است که همه کشورها در مجامع بین المللی از یک حقوق برخوردارند و دیگری جایگاه ژئوپلتیک آنها است که بر میزان اثرگذاری کشورها بر معادلات نظام بین الملل تاکید می کند.

وی ادامه داد: مادامی که یک نظام جامع تعیین نشود، قدرت هژمون است که نظم نوین جهانی را تعیین می کند؛ همین هژمونی است که تحریم های یکجانبه مضاعف را بر ایران تحمیل کرده است.

به گفته باوند این هژمونی اینطور عنوان می کند که اگر به خواسته های من عمل نکنید و آنها را اجابت ننمایید از همکاری با من محروم می شوید؛ در این میان هیچ یک از کشورهای جهان حتی روس ها و چینی ها دوست دار آمریکایی ها نیستند اما براساس همان هژمون مجبورند به خواسته های آمریکا تن در دهند.

وی افزود: وقتی می بینید که در شورای امنیت و یا شورای حکام، روسیه و چین همسو با آمریکا و غرب رای می دهند به دلیل همین نیازمندی هاست؛ در مذاکرات ایران و 1+5 نیز به همین شکل است. یعنی مشکل اصلی ما با آمریکایی هاست و اگر تهران و واشنگتن بتوانند با پشت سر گذاشتن اختلافات به توافق برسند دیگر نکته ای برای مخالفت باقی اعضا باقی نمی ماند.

این دیپلمات سابق معتقد است که آنچه از سوی فرانسوی ها در نشست ژنو دیدیم نیز ژستی تبلیغاتی بود. فرانسوی ها مثالی دارند که می گوید ما آمریکا را از در خارج می کنیم و از پنجره وارد می کنیم. در بحران موشکی کوبا نیز که آمریکایی ها در آستانه جنگ هسته ای با روس ها قرار گرفتند ژنرال دوگل اعلام کرد که آمریکا ما را در آستانه جنگ هسته ای قرار داد که ما اصلا در آن شرکتی نداشتیم.

وی در مورد رایزنی با اروپا برای عادی سازی پرونده هسته ای ایران نیز گفت: اروپایی ها می توانند نقش تسهیل کننده داشته باشند هر چند که مشکل اصلی ما با آمریکایی ها است.

باوند تاکید کرد: اروپایی ها مشکل آمریکا را ندارند. تحریم هایی را در رابطه با حقوق بشر و یا تروریسم علیه ما تصویب نکرده اند و مجبور نیستند از خوان کنگره و سنا و رئیس جمهور برای لغو تحریم ها عبور کنند. لابی صهیونیستی در این اتحادیه نفوذ چندانی ندارد و البته باید توجه داشت که در میان 28 عضو این اتحادیه کشورهای مستقل نیز حضور دارند که تمایلی برای ادامه تحریم های ایران ندارند.