سیگنال‌های اقتصادی پوتین به اردوغان و اوربان | بحران‌های جهانی به کمک دیکتاتورها می‌آیند

پروجکت سندیکت در گزارشی نوشته است: حمله شدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به نهادهای آمریکایی در نه ماه گذشته، نشانه‌ای بیمارگونه از افول جهانی دموکراسی است. اما ترامپ تنها از فرآیندی بهره‌برداری کرده که مدت‌ها پیش از بازگشت او به کاخ سفید در جریان بود.

خبر مرتبط

پوتین با ترامپ بازی می‌کند | الگو درحال تغییر است، مسکو غافلگیر شد | روس ها منتظر زمستان هستند

اقتصادنیوز: صبر رئیس‌جمهور آمریکا تمام شده و او اقدامی انجام داده که می‌تواند دردناک باشد، اما بعید است مسیر مسکو در اوکراین را تغییر دهد.

چندین عامل به این عقب‌نشینی جهانی کمک کرده‌اند. رژیم‌های اقتدارگرا با تیز کردن ابزارهای کنترل خود از مهندسی انتخاباتی و نظارت دیجیتال گرفته تا دست‌کاری‌های حقوقی و نهادی، قدرتشان را تثبیت کرده‌اند. افزون بر این، خودکامگان غالباً به یکدیگر پشتیبانی سیاسی و اقتصادی ارائه می‌دهند؛ این همان چیزی است که که روابط نزدیک میان رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ، و رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، نشان می‌دهد. همچنین کاستی‌های چندین دموکراسی شاخص به ویژه ایالات متحده،‌ باعث شده است که الگوی دموکراتیک، جذابیت خود را تا حدی از دست بدهد.

اما آنچه اغلب نادیده گرفته می‌شود این است که تغییرات عمیق در نظم بین‌المللی چگونه رژیم‌های اقتدارگرا را تقویت کرده است.

مردمی که فراموش می‌شوند

در دنیای امروز که روزبه‌روز چندقطبی‌تر می‌شود، افزایش درگیری‌های منطقه‌ای ژئوپلیتیکی به نفع نظام‌های اقتدارگرای رقابتی تمام شده است؛ نظام‌هایی که در آن‌ها انتخابات برگزار می‌شود، اما زمین بازی سیاسی به‌طور نظام‌مند به نفع حاکمان کج شده است.

نمونه‌ بارز آن، جنگ روسیه در اوکراین است که به افزایش مشروعیت داخلی نخست‌وزیر مجارستان، ویکتور اوربان، و رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، در آستانه‌ی انتخابات حیاتی کمک کرد.

تهاجم روسیه به اوکراین اندکی بیش از یک ماه پیش از انتخابات پارلمانی مجارستان در ۳ آوریل ۲۰۲۲ رخ داد. اوربان پیوسته این پیام را تکرار می‌کرد که فقط او می‌تواند مجارستان را امن نگه دارد. برخلاف مخالفانش که آن‌ها را جنگ‌طلبان بی‌ملاحظه‌ای معرفی می‌کرد که می‌خواهند از اوکراین دفاع کنند، او وعده می‌داد که مردم مجارستان را از جنگ محافظت خواهد کرد. رسانه‌های حامی دولت با بمباران تبلیغاتی، اوربان را به‌عنوان «ضامن صلح» تبلیغ کردند و حتی برخی از هواداران اپوزیسیون نیز نگران بودند که تغییر دولت ممکن است کشور را وارد درگیری کند.

اوربان همچنین از جنگ برای چانه‌زنی در بروکسل استفاده کرد و تهدید کرد که تلاش‌های اتحادیه اروپا برای کمک به اوکراین را مسدود خواهد کرد، مگر آنکه کمیسیون اروپا منابع مالی مسدودشده برای مجارستان را آزاد کند.

در داخل کشور، او این اقدام را پیروزی بر نخبگان اروپایی معرفی کرد که می‌خواستند «پول مجارها را خرج اوکراینی‌ها کنند». رسانه‌های حامی دولت، روایت کرملین را تکرار کردند و تحریم‌های اتحادیه اروپا نه تهاجم روسیه، را علت مشکلات اقتصادی مجارستان دانستند و روابط دیرینه‌ اوربان با پوتین را نشانه‌ای از توانایی او در تأمین انرژی ارزان معرفی کردند؛ در حالی که رأی دادن به اپوزیسیون را به معنای کمبود انرژی جلوه دادند. در نهایت، ائتلاف تحت رهبری حزب فیدس دو‌سوم کرسی‌های پارلمان را به دست آورد و اکثریت فوق‌العاده‌ی خود را حفظ کرد، و بدین ترتیب، قدرت اوربان بیش‌از‌پیش تثبیت شد.

پدیده‌ای مشابه در ترکیه هم رخ داد. در آستانه‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری مه ۲۰۲۳، اردوغان بر نقش دیپلماسی شخصی خود در جنگ اوکراین تأکید می‌کرد، به‌ویژه بر توافق صادرات غلات از دریای سیاه. او که در برابر تنها یک رقیب از ائتلاف گسترده‌ی مخالفان قرار داشت، خود را تنها رهبر قادر به دور نگه داشتن ترکیه از جنگ و در عین حال ارتقای نفوذ جهانی کشور معرفی کرد.

رسانه‌های حامی دولت هشدار می‌دادند که پیروزی مخالفان به معنای هم‌سویی کامل با تلاش‌های جنگی غرب خواهد بود. رقابت بسیار نزدیک بود و به دور دوم کشیده شد، اما اردوغان در نهایت پیروز شد.

از نظر اقتصادی، اردوغان از امتناع ترکیه برای پیروی از تحریم‌های غرب علیه روسیه بهره برد: تجارت با روسیه افزایش یافت؛ گردشگران و شرکت‌های روسی با پول نقد وارد کشور شدن و کرملین به ترکیه اجازه داد پرداخت میلیون‌ها دلار بابت گاز را به تعویق بیندازد. در سال ۲۰۲۲، شرکت دولتی انرژی هسته‌ای روسیه، ۱۵ میلیارد دلار به یک شرکت تابعه در ترکیه منتقل کرد تا ساخت نیروگاه هسته‌ای آک‌کویو ادامه پیدا کند، پروژه‌ای که تنها چند هفته پیش از انتخابات افتتاح شد. تمام این عوامل به کاهش فشارهای اقتصادی ناشی از سیاست‌های غیرمعمول اردوغان کمک کرد و به او اجازه داد خود را به‌عنوان فردی ضروری برای رفاه ترکیه معرفی کند.

افزون بر این، پهپادهای ساخت ترکیه که در میدان نبرد اوکراین استفاده می‌شدند، به نماد غرور ملی و توان فناورانه کشور تبدیل شدند. این پهپادهای ارزان و مرگبار، که مهم‌ترین صادرات دفاعی ترکیه محسوب می‌شوند، در مرکز روایت سیاست خارجی کشور قرار داشتند.

همچنین اردوغان در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۳، به دستاورد نظامی دیگری نیز اشاره کرد: نخستین کشتی تهاجمی دوزیست ترکیه که برای حمل پهپاد و بالگرد طراحی شده بود.

تأکید بر حوزه‌ی دفاعی، پیش از جنگ اوکراین نیز وجود داشت. حمایت نظامی ترکیه از جمهوری آذربایجان در جنگ قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ (که شامل استفاده از پهپادها بود) به‌طور گسترده در رسانه‌ها بازتاب یافت و مشروعیت داخلی اردوغان را افزایش داد.

درس‌هایی که بحران‌های جهانی به ما دادند

تحولات سیاسی در مجارستان و ترکیه پس از تهاجم گسترده‌ی روسیه به اوکراین، سه درس مهم دربردارد:

1. بحران‌های بین‌المللی لزوما ضعف رژیم‌های اقتدارگرا را آشکار نمی‌کنند؛ بلکه به‌راحتی می‌توانند فرصت‌هایی برای تثبیت قدرت، به حاشیه راندن مخالفان و کسب حمایت خارجی ایجاد کنند.

2. نگرش عمومی نقش تعیین‌کننده دارد. نبود احساسات ضدروسی قوی در هر دو کشور مجارستان و ترکیه، به اوربان و اردوغان اجازه داد همکاری با کرملین را اقدامی عمل‌گرایانه و نه خیانت‌آمیز جلوه دهند. هنگامی که افکار عمومی دچار تردید و دوگانگی است، حاکمان اقتدارگرا راحت‌تر می‌توانند بحران‌ها را به نفع خود دست‌کاری کنند.

3. بازیگران درگیر در درگیری‌های منطقه‌ای اهمیت دارند. تمایل پوتین برای ارائه‌ امتیازات اقتصادی، انتقال‌های مالی و حمایت تبلیغاتی، به اوربان و اردوغان کمک کرد تا از چالش‌های داخلی عبور کنند.

مجارستان و ترکیه یادآور این نکته‌اند که پویایی‌های در حال تغییر جهان می‌تواند بر بقای رژیم‌های اقتدارگرای رقابتی تأثیر بگذارد. با حرکت جهان به‌سوی چندقطبی شدن و افزایش نفوذ قدرت‌های متوسط، احتمال افزایش درگیری‌های منطقه‌ای نیز بیشتر می‌شود. اگر پیامدهای جنگ اوکراین نشانه‌ای باشد، این بحران‌ها احتمالا بیشتر به تقویت خودکامگان می‌انجامد تا تضعیف آن‌ها.