تسویه حساب آمریکا با روسیه با میانجی‌گری میان آذربایجان و ارمنستان | ترامپ تنها به «نوبل صلح» فکر می کند

به گزارش اقتصادنیوز،  دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه در  کاخ سفید پس از 35 سال درگیری و دشمنی دست رهبران ارمنستان و آذربایجان را در دست یکدیگر گذاشت و از توافق صلحی سخن گفت که قرار است دالان زنگزور را ایجاد کرده، به اختلافات مرزی بین دو کشور پایان دهد و پای آمریکایی‌ها را به یکی از حساس‌ترین نقاط قفقاز باز کند.

 ترامپ در مراسم امضای این توافق در کاخ سفید که در کنار الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان  گفت: آنها سه سال طولانی جنگیدند و حالا دوست شده‌اند، و برای مدت طولانی هم دوست خواهند ماند.

حرف‌های ترامپ در مراسم امضای توافق صلح، نشاندهنده رویای او برای برقراری یک صلح است. این رویا البته جنبه خیرخواهانه و انسان‌دوستانه چندانی ندارد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا با وعده پایان دادن به جنگ‌ها پا به میدان رقابت‌های انتخاباتی 2024 گذاشت.

ترامپ نمی خواهد از اوباما عقب بماند

در آن روزها هم مثل امروز دو جنگ بزرگ در اوکراین و غزه جریان داشت و ترامپ خیال می‌کرد که می‌تواند در کمتر از یک هفته به هر دو آنها پایان دهد. کمی بعد وقتی او وارد کاخ سفید شد، به این نتیجه رسید که پایان دادن به درگیری‌ها کاری سخت، زمانبر و گاه ناشدنی است. دونالد ترامپ هر چند خیلی زود متوجه شد که آوردن صلح کار ساده‌ای نیست؛ اما نتوانست میل خود را برای دریافت جایزه صلح نوبل کنترل کند. او نه را نمی‌پذیرد و با ناکامی کنار نمی‌آید.

ترامپ که خود را مدام با باراک اوباما رئیس‌جمهور پیشین آمریکا مقایسه می‌کند، توقع دارد که مانند او جایزه صلح نوبل را به خانه ببرد و برای به دست آوردن آن جایزه دست به هر کاری می‌زند. چهره رئیس‌جمهور آمریکا بعد از آنکه در نشست اخیر از سوی مقامات ارمنستان و آذربایجان لایق دریافت جایزه صلح دانسته شد، نشان از شادی او از این تملق‌گویی اهالی قفقاز دارد.

ماجرای توافق میان آذربایجان و ارمنستان چیست؟

مسئله حل‌نشده حدود ۵۰ کیلومتر از خاک ارمنستان که اغلب از آن با عنوان دالان زنگزور یاد می‌شود یکی از موانع اصلی در مذاکرات صلح میان دو کشور سابق شوروی بوده است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، روز جمعه میزبان رهبران ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید بود، جایی که آن‌ها توافق‌نامه صلحی را نهایی کردند که به ایالات متحده دسترسی انحصاری برای توسعه یک کریدور ترانزیتی در منطقه قفقاز جنوبی می‌دهد. این کریدور که قبلا قرار بود به اسم زنگزور خوانده شود،  به نام ترامپ نام‌گذاری خواهد شد.

از نگاه طرفین قرارداد هدف از این توافق، پایان دادن به تنش‌های قدیمی  میان دو کشور و در عین حال باز شدن  مسیر توسعه اقتصادی بیشتر در منطقه است. همچنین این توافق با اعطای حقوق بلندمدت و انحصاری به آمریکا برای احداث یک مسیر حمل‌ونقل جدید از طریق خاک ارمنستان همراه شده است.

رئیس جمهور آمریکا در جلسه امضا گفت: این اعلامیه که مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی نامیده‌می‌شود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به آذربایجان اجازه می‌دهد به خاک خود نخجوان دسترسی کامل داشته باشد. ارمنستان همچنین در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این گذرگاه است که می‌تواند تا ۹۹ سال ادامه یابد.

ترامپ روز جمعه گفت: وقتی من آمدم، دنیا در آتش بود. همه این اتفاق‌ها در حال وقوع بودند. ما فقط شش ماه اینجاییم. دنیا در آتش بود. ما تقریبا همه آتش‌ها را خاموش کردیم.

در ایران از مدت‌ها پیش عکس‌العمل‌های منفی زیادی در خصوص تاسیس این کریدور در نزدیکی مرز کشورمان به چشم می‌خورد. اما در نهایت وزارت خارجه روز شنبه در بیانیه‌ای که منتشر کرد از نهایی‌شدن متن توافق صلح توسط باکو و ایروان استقبال و در عین حال نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به ویژه در مجاورت مرزهای مشترک ابراز کرد.

در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران با دقت روندهای جاری در منطقه قفقاز جنوبی را دنبال می‌کند و با هر دو کشور همسایه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، در خصوص این تحولات در ارتباط است.در این بیانیه تصریح شده است: جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اتخاذ تمامی تدابیر سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای تامین حقوق و منافع ملی خود، باور دارد که ایجاد مسیرهای ارتباطی و رفع انسداد شبکه‌های مواصلاتی زمانی در خدمت ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی ملت‌های منطقه خواهد بود که در چارچوب منافع متقابل، رعایت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهای منطقه و بدون مداخلات خارجی باشد.

مطابق این توافق، ارمنستان حقوق توسعه انحصاری کریدور زنگزور را به مدت ۹۹ سال به آمریکا اعطا کرده است که برای ایران و روسیه چندان خوشایند نیست.   آمریکا زمین کریدور را به یک شرکت خصوصی آمریکایی اجاره می‌دهد که خطوط ریلی، نفت، گاز و فیبر نوری و انتقال برق را در امتداد کریدور ایجاد کند؛ با این حال ناظران معتقدند واشنگتن در پوشش یک شرکت خصوصی قصد اثرگذاری بر منطقه قفقاز را دارد.

ترامپ تنها به دنبال جایزه صلح نوبل است

رسانه‌های خارجی اغلب با شرح ماجرای توافق صلح، به میل ترامپ برای تاثیر بر معادلات منطقه‌ای پرداختند. نیک پاپلی در نشریه تایم نوشت: این توافق به مجموعه‌ای از چندین توافق‌نامه صلح و اقتصادی افزوده می‌شود که ترامپ در سال جاری میلادی میان کشورهای مختلف جهان میانجی‌گری کرده است. او به‌صراحت تمایل خود برای دریافت جایزه نوبل صلح را اعلام کرده است. چندین رهبر جهانی، ترامپ را برای این جایزه نامزد کرده‌اند، از جمله برای نقش وی در توافق صلح احتمالی میان جمهوری دموکراتیک کنگو و رواندا و توافق تجاری‌ای که به درگیری میان کامبوج و تایلند پایان داد.

مقام‌های هندی اما ادعاهای ترامپ درباره نقش آمریکا در پایان دادن به مناقشه با پاکستان در ماه مه را رد کرده‌اند. جنگ‌های در حال جریان در غزه و اوکراین نیز همچنان بی‌نتیجه باقی مانده‌اند.

تسویه حساب آمریکا با روس‌ها

رقابت سنتی میان آمریکا و  روسیه از مواردی است که مورد توجه تحلیل‌گران پس از امضای سند اخیر در کاخ سفید قرار گرفت. نشریه فایننشال تایمز از قول  آسلی آیدین‌تاشباش، پژوهشگر اندیشکده بروکینگز در واشنگتن، گفت: این توافق تنها تغییر نام دالان زنگزور به جاده ترامپ نیست بلکه به معنای حضور آمریکا در قلب منطقه نفوذ سنتی روسیه است و می‌تواند مسیر تجاری بزرگی میان اروپا و آسیای مرکزی ایجاد کند.

افزایش نقش واشنگتن همچنین بر کاهش نفوذ روسیه در منطقه تاکید دارد. نفوذ مسکو از سال ۲۰۲۰، زمانی که متحد سنتی‌اش ارمنستان در میدان نبرد شکست خورد، در هر دو کشور کاهش داشته است. بازیگران منطقه‌ای هم روسیه را به دلیل جنگ در اوکراین، ضعیف تلقی می‌کنند. در گزارش فایننشال تایمز هم نویسندگان بر جاه‌طلبی ترامپ تاکید کردند. در بخشی از این گزارش آمده است:  ترامپ به‌صراحت از تمایل خود برای دریافت جایزه صلح نوبل سخن گفته است. او در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود که جنگ‌های غزه و اوکراین را به‌سرعت پایان خواهد داد، اما این دو مناقشه همچنان ادامه دارند.

 رئیس‌جمهور آمریکا بیش از اندازه خوشحال است

در هنگام امضای توافق صلح میان آذربایجان و ارمنستان چهره ترامپ به وضوح از شادی می‌درخشید. او دوستانه بر شانه الهام علی‌اف از آذربایجان زد و دست هر دو مقام را محکم گرفت و در دست هم گذاشت.

سی‌ان‌ان در گزارش خود از این توافق با انتخاب لحنی طعنه‌آمیز نوشته است: در امتیازی که بدون شک ترامپ را به‌عنوان  کسی که در شش ماه اول ریاست جمهوری‌اش تلاش کرده خود را به عنوان صلح‌آفرین جهانی معرفی کند؛ خوشحال کرده این مسیر به نام TRIPP شناخته خواهد شد که معنای مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی را می‌دهد.

در این گزارش آمده  این توافق، جدیدترین مورد در مجموعه‌ای از پیمان‌های دیپلماتیکی است که کاخ سفید نقش میانجی در آنها ایفا کرده است. این توافق به دنبال آتش‌بس میان کامبوج و تایلند انجام شده است که در اواخر ماه گذشته پس از آن به دست آمد که ترامپ تهدید کرد در صورت ادامه جنگ، مذاکرات تجاری با هر دو کشور را متوقف خواهد کرد.

سی‌ان‌ان روایت کرده:  مقامات کاخ سفید تلاش‌های دیپلماتیک را در اولویت قرار داده‌اند تا وعده ترامپ در کارزار انتخاباتی‌اش مبنی بر پایان دادن به جنگ‌های جهانی محقق شود. دولت در حالی بر کار خود در حل مناقشات کوچک‌تر تاکید دارد که ترامپ همچنان در حل دو جنگی که مستقیما   آمریکا را درگیر کرده‌اند، یعنی جنگ اسرائیل در غزه و تهاجم روسیه به اوکراین  ناکام مانده است.

در ادامه گزارش این رسانه آمریکایی که با ترامپ زاویه دارد، آمده است: برای خود ترامپ، انگیزه‌ای فراتر از دیپلماسی وجود دارد: رئیس جمهور آمریکا معتقد است هر توافق صلحی باید او را یک قدم به دریافت جایزه صلح نوبل نزدیک‌تر کند. 

ترامپ سال‌هاست از اعطای این جایزه به باراک اوباما در سال ۲۰۰۹ گلایه دارد. در ماه‌های اخیر، او بارها شایستگی‌های خود برای دریافت همین جایزه را مطرح کرده است.

چندین رهبر خارجی ترامپ را برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد کرده‌اند تا توجه او را جلب کنند؛ نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور آذربایجان روز جمعه جدیدترین رهبرانی بودند که از نامزدی ترامپ برای این جایزه حمایت کردند. علی‌اف در حالی که ترامپ لبخند بر لب داشت، گفت: چه کسی شایسته‌تر از رئیس‌جمهور ترامپ برای دریافت جایزه صلح نوبل است؟ او در شش ماه، معجزه کرد.