پشت پرده سفر بی‌سابقه مقام‌های سعودی به تهران/ 3 روایت درباره همکاری‌های امنیتی تهران و ریاض
به گزارش اقتصادنیوز، امواج مدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: تنش‌های فزاینده میان ایران و اسرائیل که همزمانی دارد با از سرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده، منطقه را به یک نقطه عطف حساس رسانده است. اکنون چشم‌انداز وقوع یک رویارویی فراگیر منطقه‌ای بیش از هر زمان دیگری محتمل به نظر می‌رسد؛چالشی مشترک که هم ایران و هم عربستان سعودی را تهدید می‌کند؛ چرا که در صورت وقوع رویارویی ادعایی، بعید است هر یک از دو بازیگر از شعله‌های آن در امان بمانند.
در این چارچوب، سفر اخیر وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران -که با دیداری کم‌سابقه و سطح‌بالا با عالی‌ترین مقام های رسمی جمهوری اسلامی همراه بود- نشان از گامی مهم در مسیر تقویت روابط دوجانبه داشت؛ گامی که حکایت از تمایل دو همسایه برای رویارویی مشترک با چالش‌های منطقه‌ای دارد.
نامه بی‌سابقه پادشاه عربستان به رهبر انقلاب
این وبگاه در ادامه مدعی شد: نکته حائز اهمیت آن‌که وزیر دفاع حامل پیامی از سوی پادشاه عربستان بود. بر اساس اطلاعات منابع آگاه از محتوای این پیام، موضوعاتی همچون فلسطین، یمن، امنیت دوجانبه و تعاملات دیپلماتیک ایران با ایالات متحده از محورهای اصلی این پیام بوده‌اند. در تمامی این حوزه‌ها، تحولات چند سال اخیر، بیش از هر زمان دیگری در چند دهه گذشته مواضع ایران و عربستان را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده است.
امواج مدیا در ادامه ادعا کرد: خالد بن سلمان آل سعود (KbS)، وزیر دفاع و از چهره‌های برجسته خاندان سلطنتی عربستان، در تاریخ ۱۷ آوریل با رهبری ایران، دیدار کرد و نامه‌ای شخصی از پدرش، ملک سلمان بن عبدالعزیز، را تسلیم نمود. اگرچه این نخستین دیدار یک مقام بلندپایه سعودی با رهبری ایران نیست -پیشتر عبدالله بن عبدالعزیز، ولیعهد وقت عربستان، در سال ۱۹۹۷، بن عبدالعزیز، وزیر دفاع، سلطان در ۱۹۹۹ و وزیر خارجه، سعود الفیصل، در سال ۲۰۰۶ با رهبر ایران دیدار داشتند- اما دیدار اخیر از این جهت حائز اهمیت است که نخستین تعامل سطح بالا میان دو کشور پس از عادی‌سازی روابط در سال ۲۰۲۳ محسوب می‌شود و نشانگر شتاب‌گیری در روابط دوجانبه است.
پس از این دیدار، هر دو طرف پیام‌هایی مثبت در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند. رهبری ایران ضمن تأیید دریافت نامه ملک سلمان، از سفر شاهزاده جوان سعودی استقبال و تاکید کردند: «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به سود هر دو کشور است. بهتر است برادران منطقه غرب آسیا به جای اتکا به دیگران، با یکدیگر همکاری و همیاری داشته باشند».
در سوی مقابل، خالد بن سلمان هم در توییتی نوشت: «نامه‌ای از سوی خادم حرمین شریفین تقدیم کردم و سلام رهبری عربستان را رساندم. درباره روابط دوجانبه و مسائل مورد اهتمام مشترک گفتگو کردیم».
مقدمه چینی برای دیدار پزشکیان و ترامپ
امواج مدیا در ادامه ادعا کرد: پیام پادشاه عربستان به رهبری ایران در مقطعی بسیار حساس ارسال شده است؛ یعنی هم‌زمان با تشدید تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو و همچنین تداوم مذاکرات میان تهران و واشنگتن. منابع مطلع در گفت و گو با امواج میدیا مدعی شدند که نامه پادشاه سعودی چهار محور کلیدی را در بر داشته است؛ فلسطین، یمن، امنیت دوجانبه و گفت‌وگوهای جاری ایران با دولت دونالد ترامپ. بنا بر داده‌های منابع، لحن و محتوای نامه نشانگر آمادگی روشن عربستان برای تعمیق و گسترش روابط بوده است.
گفته می‌شود که ملک سلمان از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرده و جمهوری اسلامی ایران را تشویق کرده است تا برای دستیابی به توافقی که به ثبات منطقه‌ای کمک کند. این موضع‌گیری چرخشی بنیادین نسبت به موضع عربستان در سال ۲۰۱۵ است، زمانی که ریاض منتقد توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی بود؛ توافقی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ به‌طور یک‌جانبه از آن خارج شد و تمامی تحریم‌ها را بازگرداند و در عین حال تنش میان ایران و عربستان به اوج رسید.
این وبگاه همچنین مدعی شده که سفر وزیر دفاع عربستان شامل پیشنهاد میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن بوده آن هم در حمایت از فرآیند دیپلماتیکی که در عمان در جریان است. طبق این گزارش، خالد بن سلمان در دیدار با رهبری ایران، امکان برگزاری نشستی غیررسمی میان مقامات آمریکایی و ایرانی در جریان سفر آتی ترامپ به ریاض را مطرح کرده است. با این حال، منابع سیاسی در تهران گفته‌اند که فعلاً شرایط برای دیدار مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران با ترامپ مهیا نیست. در نامه پادشاه عربستان همچنین از ایران خواسته شده تا از نفوذ خود برای توقف انصارالله یمن (حوثی‌ها) استفاده کرده و از شدت تنش‌ها در دریای سرخ بکاهد؛ اقدامی که می‌تواند به پیشبرد گفت‌وگوهای ایران و آمریکا کمک کند.
آغاز همکاری‌های امنیتی تهران- ریاض
امواج مدیا در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد: در خصوص فلسطین، پادشاه سعودی بر موضع اصولی کشورش تأکید کرده است؛ عربستان تنها در صورت دستیابی به راه‌حلی عادلانه که تشکیل کشور مستقل فلسطینی را تضمین کند، روابط خود را با اسرائیل عادی خواهد کرد. منابع مطلع در تهران می‌گویند که این موضع‌گیری مورد استقبال ایران قرار گرفته است؛ چرا که تهران از موج عادی‌سازی روابط اعراب با اسرائیل در سال‌های اخیر ابراز نگرانی کرده بود.
همچنین گفته می‌شود که ملک سلمان با درخواست دیرینه ایران مبنی بر امضای توافق‌نامه امنیتی دوجانبه به شکلی مثبت برخورد کرده است. به گفته منابع آگاه، پادشاه عربستان پیشنهاد داده که این همکاری به‌تدریج و با گام‌های ابتدایی و هماهنگی بیشتر آغاز شود. شایان ذکر است که این موضع فعلی نتیجه گفت‌وگوهایی رسمی است که از چند سال پیش آغاز شده بود. پیش از توافق عادی‌سازی روابط با میانجی‌گری چین در ۲۰۲۳، مقامات ایران و عربستان پنج دور مذاکره در عراق برگزار کرده بودند.
دستاورد اولیه آن مذاکرات، آغاز گفت‌وگوهای امنیتی سطح پایین‌تر در عمان بود که در آن مقاماتی اطلاعاتی دو کشور به بررسی تهدیدات مشترک و راه‌های تقویت ثبات منطقه‌ای پرداختند. در همین چارچوب، دو طرف در گفت‌وگوهای اخیر در تهران بر اهمیت تقویت روابط دوجانبه برای مقابله با چالش‌های مشترک و مهار بازیگران ثالث که به دنبال تضعیف وحدت منطقه‌ای هستند، تأکید کردند.
این نکته بعدتر در توییتی منتسب به رهبری ایران هم تکرار شد: پیشرفت چشمگیر روابط ایران و عربستان سعودی نویدبخش آینده‌ای روشن برای همکاری دوجانبه است. این نکته به‌ویژه با توجه به موضع سابق عربستان -که یکی از سرسخت‌ترین مخالفان گفت‌وگو میان ایران و آمریکا بود- اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آن موضع‌گیری سابق ریشه در نگرانی‌های ریاض نسبت به گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران داشت، که آن را تهدیدی علیه منافع خود می‌دانست. اما تحولات اخیر، مناسبات میان این دو قدرت منطقه‌ای را دگرگون کرده است؛ نخست، لحن فرقه‌گرایانه‌ای که پیشتر از سوی تهران و ریاض تکرار می‌شد، به‌طرز محسوسی کاهش یافته است و این امر فضا را برای گفت‌وگوی سازنده‌تر و درک متقابل فراهم کرده است. دوم، آتش‌بس تحت نظارت سازمان ملل در یمن -که بخشی از آن حاصل گفت‌وگوهای ایران و عربستان در عراق بود- همراه با تغییرات سیاسی در سوریه و لبنان (از جمله سقوط بشار اسد و ظهور دولت‌های متمایل به اعراب)، به کاهش تنش‌ها در منطقه کمک کرده است. سوم، ظهور جهانی چندقطبی و نقش‌آفرینی فزاینده قدرت‌هایی مانند چین و روسیه، بازیگران منطقه‌ای را به نزدیکی بیشتر سوق داده است.
همکاری فزاینده میان ایران و عربستان به این دو کشور امکان می‌دهد ضمن حفظ منافع ملی، جایگاه خود در معادلات در حال تغییر منطقه‌ای را تثبیت کنند. این روندها در مصاحبه اخیر سفیر ایران در عربستان که از سوی رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی منتشر شده هم بازتاب یافته است. خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از این دیپلمات، سفر وزیر دفاع عربستان را «ملی و حاکمیتی» توصیف کرده و افزوده است که تهران و ریاض تصمیم گرفته‌اند فصل تازه‌ای از روابط را آغاز کنند؛ فصلی که از گذشته‌ای پرتنش عبور کرده و به سوی همکاری هم‌افزا حرکت می‌کند.
حمایت آشکار عربستان سعودی از مذاکرات هسته‌ای در عمان؛ در کنار اظهارات مثبت سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و عراق درباره گفت‌وگوهای ایران و آمریکا، نشان می‌دهد که تغییر مسیر منطقه‌ای از تقابل به دیپلماسی و تنش‌زدایی در حال تحقق است.
