مکانیسم ماشه هوا را آلوده‌تر می کند؟
دودی که از اگزوز خودروها خارج می‌شود، غبار سیاهی که از دودکش کارخانه‌ها می‌آید و غباری که هوای شهر را خاکستری می‌کند، توانایی کشتن انسان‌ها را دارد. فقط در سال 1403، براساس مطالعات انجام شده، بیش از 35 هزار و 540 مرگ منتسب به آلودگی هوا در ایران ثبت شده است.
ردپای اثر تحریم بر آلودگی هوا در صحبت مسئولان
هرچند که برخی مسئولان مانند، علیرضا زاکانی، شهردار تهران معتقد است که حدود 95 درصد مسائل کشور به تحریم ارتباطی ندارد اما برخی از کارشناسانی که در حوزه محیط زیست فعالیت دارند، در سال‌های اخیر از ارتباط میان آلودگی هوا و تحریم گفته‌اند. نمونه آن محمد صادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران که آذر پارسال در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرده بود که اثر تحریم‌ها در آلودگی هوا محرز است: «همه متوجه تاثیر تحریم‌ها در زندگی خود شده‌ایم، بنابراین اینکه تحریم اثرگذار نیست حرف درستی نیست قطعا اثر دارد، اگر سرمایه گذاری درستی در این بخش انجام می‌شد نیروگاه‌های ما مستهلک نمی شدند و می توانستند راندمان بالاتری داشته باشند.» او در ادامه از تولید برخی از تکنولوژی‌ها در داخل کشور هم گفت و تاکید کرد: «مساله این است که یک سری از تجهیزات کنترلی در داخل کشور هم تولید می‌شود و می‌توان از آنها استفاده کرد، بله اگر از تجهیزات روز دنیا استفاده کنیم، قطعا راندمان بالاتری خواهیم داشت اما در شرایط کنونی می‌توانیم از داشته‌های خود بهره ببریم.»
یوسف رشیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با اکوایران اثر تحریم بر آلودگی هوا را به بیان دیگری شرح می‌دهد؛ او می‌گوید: «فارغ از تحریم، تجربه نشان داده است که مسائل محیط زیستی کاملا با شرایط اقتصادی هرکشوری رابطه مستقیم دارد، یعنی اگر کشوری وضعیت اقتصادی مطلوبی داشته باشد، وضعیت محیط زیست و وضعیت آلودگی هوای مطلوبی هم دارد. نمونه آن را می‌توان در کشورهای متعددی مانند چین هم دید. نمی‌توان وضعیت اقتصادی خوبی نداشت و توقع داشت که محیط زیست و آلودگی هوا خوب و مطلوب باشد.» او معتقد است که تحریم روی آلودگی هوا تاثیر داشته: «وجود تکنولوژی‌های جدید در بحث آلودگی هوا، در بحث احتراق محدودیت ایجاد می‌شود یا گران تمام می‌شود، به همین دلیل تاثیر منفی روی بحث آلودگی هوا خواهد داشت.»
تحریم هم تاثیر دارد؛ هم راه‌حل و راهکار!
فاطمه کریمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران معتقد است که تحریم تاثیراتی در آلودگی هوا اما بدون راهکار نیست. او در گفت‌وگو با اکوایران، تاکید دارد: «با یک بله یا خیر نمی‌توان به این موضوع پاسخ جامع و دقیقی داد. باید کمی دقیق‌تر و با مرور منابع به این موضوع پاسخ داد. از جنبه‌های مختلف می‌توان به موضوع پرداخت، اینکه آیا تحریم‌ها روی وسایل اندازه‌گیری آلاینده‌ها و تجهیزات موثر است، ابزاری که می‌تواند به شناسایی یا سنجش و پایش و اندازه‌گیری منابع آلاینده کمک کند، طبیعتا بسیاری از این‌ها ابزار خارجی هستند و ممکن است، مشمول تحریم هم باشند. اما می‌توان از این جنبه هم به این پرسش پاسخ داد که ما اگر چه مسائلی را حل کنیم، میزان آلودگی کاهش پیدا می‌کند، مثل بحث‌های مربوط به خودرو، سوخت و صنعت.» کریمی می‌گوید تحریم‌ها بی‌تاثیر نیست اما: «قطعا تاثیراتی دارد و بدون تاثیر نخواهد بود اما بدون راهکار نخواهد بود.»
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ادامه می‌دهد: «اکنون بخش قابل توجهی از شرکت‌های داخلی و دولت رویکردش این است که به صورت خودکفا، با رویکرد پیشرفته و توسعه‌ای درخصوص کاهش آلودگی هوا راهکارهایی را انجام دهد یا برنامه‌های توسعه‌ای داشته باشد، مثل موضوعاتی که برای استانداردسازی سوخت است، این موضوع نیازمند عزم ملی یا برنامه‌ریزی بین دستگاهی است، ما قانون و مستندات آن را داریم، یعنی در این جنبه می‌توان جلوی برخی از فعالیت‌هایی که محصولش آلودگی هواست را گرفت. طبیعتا تحریم هم مانند همه موضوعات دیگر روی این ماجرا سایه بیندازد اما قطعا راهکار دارد.» او با ذکر یک مثال از شرکت‌های دانش بنیان داخلی‌ای می‌گوید که به موضوع دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا و آلودگی صوتی ورود کردند: «هرچند که نیاز به کار بیشتر و تحقیقات وسیع‌تری وجود دارد، ما کارهای سخت‌تر از این را در کشور انجام دادیم و قطعا روزی در این موضوع هم به خودکفایی می‌رسیم.»
این مدیر مسئول توضیح می‌دهد که در در داخل کشور سنسورهای ارزان قیمتی وجود دارد که برخی شرکت‌های دانش بنیان تا حد قابل قبولی، می‌توانند آن را تولید کنند.
سنسورهای ارزان قیمت، براساس تعریف، یک تکنولوژی نوظهور در زمینه سنجش آلودگی هوا است و در کنار ایستگاه‌های مرجع کیفیت هوا می‌تواند داده‌های ارزشمندی در زمینه پخش و پراکنش آلودگی هوا با رزولوشن (وضوح) بالا در اختیار مردم و مدیران شهری قرار دهد که می‌تواند منجر به شناخت پدیده آلودگی هوا با دقت بالایی شوند.
به گفته کریمی، شرکت کنترل کیفیت هوا از یک سنسور ارزان در برج میلاد استفاده می‌کند که در ارتفاعات مختلف می‌تواند به صورت لحظه‌ای، میزان آلایندگی را اندازه‌گیری کند: «برخی ابزارهای دقیق سنجش، سالها تکنولوژی و فناوری پشت خود دارند و ممکن است، ابزاری سالها و دهه‌ها در کمپانی به صورت تخصصی داشته باشد و این تجربه در کشور ما تجربه جدیدی است طبیعتا اگر روی این موضوع کار مطالعاتی انجام شود، قطعا ما هم به این تکنولوژی به صورت دقیق دست پیدا می‌کنیم.» او معتقد است که برخی از دستگاه‌ها همین الان هم کاربردی هستند اما برای رقابت با نمونه‌های خارجی باید کار بیشتری انجام شود.
پژوهش‌ها درباره آلودگی هوا چه می‌گوید؟
در سال 2022، پژوهشی با عنوان: «آلودگی هوا: تاثیر تحریم‌ها و فرضیات رقیب» منتشر شد. پژوهشی که علی بغیری، استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران آن را نوشته بود. این پژوهش تایید می‌کرد که سه متغیر، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیترژن به تحریم‌ها مرتبطند و از این میان فقط دی اکسید نیتروژن است که رابطه مستقیمی با تحریم داشته است: «در این میان، احتمالا دولت با استفاده از روش‌ها و اعمال استانداردها، توانسته میزان CO و SO2 را مدیریت کند، در حالی که به دلیل نیاز به مازوت برای حفظ اقتصاد انرژی، NO2 افزایش یافته است.»
پژوهش دیگری که در سال 2023 منتشر شده و سوده صابریان، دانشیار دانشگاه مانیتابا در کانادا یکی از نویسندگانش بوده، تایید کرد که تحریم‌ها اثرات ناگهانی و قابل توجهی بر آلودگی هوا داشتند، اثری که نویسندگان این پژوهش آن را بیش از همه در نزدیکی جاده‌های اصلی مشاهده کرده بودند. این پژوهش همچنین نتیجه گرفته بود که دانش آموزان در مدارسی که در نزدیکی این جاده‌ها بودند، عملکرد تحصیلی متفاوت و گاه پایینی داشتند.
غیر از این پژوهش‌ها اما به نظر می‌رسد که مطالعه مخصوصی در دانشگاه‌ها درباره تاثیر تحریم بر آلودگی هوا صورت نگرفته است. به گفته یوسف رشیدی، شاید دلیل آن نبود تقاضا برای این موضوع بوده باشد. با این حال از صحبت‌های مسئولان و پژوهش‌هایی که تاکنون انجام شده، می‌توان نتیجه گرفت که تحریم‌ها بر آلایندگی هوا تاثیر داشته است، تاثیری که دولت‌ها به دنبال کاهش آن دست به اقداماتی هم زدند اما اینکه اقدامات تا چه اندازه موفق بوده را باید شهروندانی پاسخ دهند که همه ساله با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند.
ارسال نظر