بررسی تفاهم‌نامه اخیر فراجا و وزارت آموزش‌وپرورش
به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه هم میهن نوشت: خبر، عصر یکشنبه بود که همه‌جا پیچید. در خبرها نوشتند علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش و احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور با امضای یک تفاهم‌نامه با مفاد فرهنگی و تربیتی تصمیم گرفته‌اند نقش پلیس را در مدرسه‌های ایران بیشتر کنند؛ آن هم بعد از اینکه کاظمی، سردار رادان را «شخصیتی محبوب و دوست‌داشتنی» توصیف کرده و گفته است: «ما در هر حوزه‌ای که سردار رادان بگوید، سرباز ایشان هستیم.» رادان هم در مقابل گفته است که باید بیش‌ازپیش، به «مافیای ربودن اندیشه‌های دانشآموزان» توجه کرد.
بیشتر از 12 ساعت طول کشید تا مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش راضی شوند تا متن این تفاهم‌نامه را منتشر کنند؛ تفاهم‌نامه‌ای که هرچند در آن به‌طور مستقیم نوشته نشده است که برنامه درباره نوع پوشش دانشآموزان دختر چیست و از این بعد حضور پلیس در مدارس بیشتر و رسمی خواهد شد اما دقت در مواد آن، نشان می‌دهد برنامه‌هایی را که وزارت آموزش‌وپرورش و فراجا برای دانشآموزان در نظر گرفته‌اند، بدون حضور مسئولان و ماموران مختلف پلیس در مدارس، اجرایی نیست. مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش اما باوجود همه حرف‌وحدیث‌ها، واکنش‌ها و باوجود تلاش زیاد خبرنگار «هم‌میهن»، پاسخی به سوالات درباره شائبه حضور گسترده پلیس در مدارس ندادند و مشخص نیست موضع آنها درباره جزئیات این تفاهم‌نامه چیست.
ترویج، توسعه نظم و انضباط اجتماعی، تقویت امنیت و سلامت اجتماعی دانشآموزان و کادر آموزشی، تلاش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نوپدید و رفتارهای مخاطره‌آمیز، توسعه خدمات مشاوره‌ای و مددکاری اجتماعی برای مربیان، دانشآموزان و اولیای آنان و همکاری در برقراری امنیت و پیشگیری از وقوع آسیب و جرم با مشارکت و همفکری کارشناسان طرفین براساس رویکرد جدید سیاست‌گذاری اجتماعی، اهدافی‌اند که در این تفاهم‌نامه مطرح شده‌اند و البته حالا با انتقاد و اعتراض فعالان صنفی معلمی روبه‌رو شده.
محمد حبیبی، سخنگوی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران در گفت‌وگو با «هم‌میهن» می‌گوید که در قسمت اهداف این تفاهم‌نامه تقویت امنیت و سلامت اجتماعی دانشآموزان، کادر آموزشی و توسعه خدمات مشاوره‌ای و مددکاری اجتماعی برای مربیان، دانشآموزان و اولیای آنان در نظر گرفته شده است: «تا جایی که به حوزه آموزش‌وپرورش و فرهنگ مربوط می‌شود، موارد این‌چنینی درواقع به خود آموزش‌وپرورش مربوط است؛ یعنی اینکه آموزش‌وپرورش چنین مواردی را در اختیار نیروی انتظامی قرار دهد، امر عجیبی نیست اما آنچه جای سوال دارد این است که چطور نیروی انتظامی می‌خواهد چنین خدماتی را به آموزش‌وپرورش ارائه کند. اگر این وزارتخانه می‌خواهد از چنین خدماتی بهره‌مند شود، قاعدتاً باید از نهادهایی که مشخصاً در حوزه‌های روانشناسی و مشاوره تخصص دارند چنین خدماتی را بگیرد، نه از نیروی انتظامی. این تصمیم خودش نشان‌دهنده ناکارآمدی در ساختار آموزش‌وپرورش است.»
در ادامه این تفاهم‌نامه، وزارت آموزش‌وپرورش در ماده 3 متعهد شده است که به ترویج نظم و انضـباط اجتمـاعی و پیشـگیری از آسـیب‌هـای روانـی- اجتمـاعی در کتـب و مواد آموزشی با همکاری و مشارکت فرماندهی انتظامی و متناسب با مقتضیات نظـام آموزشـی کشـور توجه کند؛ ماده‌ای که مشخص نکرده دقیقاً منظور از ترویج نظم و انضباط اجتماعی در مدارس چیست اما در دو روز گذشته، تعداد زیادی از منتقدان، آن را به دخالت در نحوه پوشش و ظاهر دانشآموزان تعبیر کرده‌اند.
نکته دیگر، در بخش دوم ماده یک این تفاهم‌نامه است؛ یعنی جایی که وزارت آموزش‌وپرورش به فراجا تعهد داده است که در اجرای طرح‌های پلیس‌های تخصصی (پلیس فتا، مبارزه با موادمخدر، راهور، پیشـگیری، آگاهی و سازمان اطلاعات)، همیاران پلیس و... بـه‌‌منظـور فرهنگ‌سـازی بـرای کارکنـان اداری و آموزشی، دانشآموزان و اولیای آنان، همکاری کند.
این بخش حالا منتقدان زیادی پیدا کرده است؛ نمونه‌اش محمد داوری، سخنگوی سازمان معلمان ایران که به «هم‌میهن» می‌گوید اگر نیت برای تدوین چنین تفاهم‌نامه‌هایی، فرهنگی و اجتماعی است و هدف آن پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و افزایش دانش و مهارت‌های دانشآموزان و فرهنگیان است، بودجه‌اش را باید به خود آموزش‌وپرورش اختصاص دهند چون ظرفیت آموزش‌وپرورش زیاد است و خودش توانایی این را دارد که از این ظرفیت برای توانمندسازی استفاده کند: «تمام بودجه‌های اختصاص داده شده برای همکاری با ستاد مبارزه با موادمخدر، نیروی انتظامی، قوه‌قضائیه و بسیاری نهادهای دیگر را می‌توانند مستقیم به آموزش‌وپرورش اختصاص دهند. دوران کودکی، نوجوانی و مدرسه بهترین زمان برای پیشگیری از وقوع جرائم و آسیب‌های اجتماعی است. امروز من با دانش‌آموزی مواجهم که مستعد است فردا کارتن‌خواب، پرخاشگر و زورگیر شود و الان می‌توان از بروز این اتفاق جلوگیری کرد.»
در ادامه و در بخش چهارم این ماده که جزو تعهدات وزارت آموزش‌وپرورش به فراجاست هم آمده است: «همکاری با فرماندهی انتظـامی در برگـزاری دوره‌های آموزشـی تـرویج نظـم و انضـباط اجتمـاعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی برای دانشآموزان و اولیای آنان.»
طاهره نقی‌یی، دبیرکل سازمان معلمان ایران حالا در این باره به «هم‌میهن» می‌گوید که از نظرش ضرورتی برای حضور نیروی انتظامی در مدارس از سوی جامعه فرهنگیان دیده نمی‌شود: «تربیت نسل زِد، کتاب‌های درسی، شرایط آموزش در جهان و نیازهای امروزی تربیت دانشآموزان ظاهراً در برنامه‌های تصمیم‌گیران نیست؛ ممکن است هرچندوقت یک‌بار بنابر فراخور اوضاع، چیزهایی شنیده شود اما به‌شخصه فکر می‌کنم تدوین درست کتب درسی و آموزش مسائل اصلی ماست. فرهنگیان باید دوره‌های به‌روز ببینند و تامین شوند و اطلاعات‌شان به‌روز باشد، اما این موضوعات در اولویت‌های وزارتخانه نیست.»
تعهدات سوال‌برانگیز
واکنش‌های گسترده به مفاد این تفاهم‌نامه از چشم مسئولان فراجا هم دور نمانده. دیروز و در سکوت معنادار مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش، سعید منتظرالمهدی، سخنگوی فراجا درباره آنچه «حواشی امنیتی‌سازی مدرسه‌ها» خواند، واکنش نشان داد و گفت که مفاد تعهدات فراجا این موارد است:
«- مشارکت در برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و آموزشی
- برگزاری همایش‌های علمی برای مدیران و معلمان
- مشارکت در اجرای برنامه آموزشِ فرهنگ ترافیک و رانندگی کم‌خطر و شناخت آسیب‌های حوزه موادمخدر ویژه دانشآموزان و اولیاء
- همکاری در آموزش آسیب‌ها و مخاطرات فضای مجازی
- همکاری در ایمن‌سازی محیط پیرامونی مراکز آموزشی‌وپرورشی درخصوص جمع‌آوری معتادین متجاهر و خرده‌فروشان موادمخدر
- همکاری در فراهم‌کردن شرایط بازدید حضوری دانشآموزان از اماکن پلیس برای مهارت‌افزایی.»
اما مواردی که منتظرالمهدی اعلام کرد، همه تعهدات فراجا نبود؛ نگاهی به مفاد این تفاهم‌نامه نشان می‌دهد همکاری در اجرای نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزی (نماد) و همکاری و مشارکت در ارائه خدمات آموزشی، ایمنی و انتظامی در بهینه‌سازی نظم و امنیـت محـیط پیرامونی و سرویس مدارس هم جزو این موارد است.
از طرف دیگر، سخنگوی فراجا گفته است که همکاری در ایمن‌سازی محیط پیرامونی مراکز آموزشی‌وپرورشی درخصوص جمع‌آوری معتادین متجاهر و خرده‌فروشان موادمخدر جزو این تعهدات است اما در متنی که وزارت آموزش‌وپرورش منتشر کرده، یک جمله دیگر هم در این بخش دیده می‌شود: «همکاری در پاکسازی اشاعهدهندگان ناهنجاری‌های اجتماعی.» و حالا مشخص نیست منظور از این اشاعهدهندگان ناهنجاری‌های اجتماعی چه کسانی‌ا‌‌ند؛ موردی که در روزهای گذشته موجب شده تعدادی از منتقدان، آن را به موضوع حجاب و پوشش زنان مرتبط بدانند.
همکاری در اجرای نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزی (نماد) هم مورد دیگری است که در ماده پنجم بخش تعهدات فراجا به آموزش‌وپرورش آمده و موجب انتقاد شده؛ محمد حبیبی، سخنگوی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران یکی از چالش‌برانگیزترین بخش‌های این تفاهم‌نامه را همین بخش می‌داند: «طرح نماد مشخصا بحث ورود نیروی انتظامی به مدارس را به‌گونه‌ای تسهیل می‌کند. یعنی شرایط را فراهم می‌کند که به‌بهانه اجرای نظم حضور مستقیم در مدارس داشته باشند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی هم به‌نوعی بسترسازی برای ورود و حضور نیروی انتظامی به حوزه مدرسه است. باز هم این سوال مطرح می‌شود که اساساً نیروی انتظامی چه تخصصی برای ارائه چنین خدماتی در مدارس دارد؟ این تخصص‌ها مربوط به حوزه‌های دانشگاهی و روانشناسی است. یعنی اگر مقصود کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی و بسترسازی برای آموزش بهتر باید نهادهای متخصص وارد این حوزه شوند، نه نیروی انتظامی. ضمن اینکه می‌دانیم در شرایط کنونی آموزش‌وپرورش به‌شدت با کمبود نیروی تخصصی مشاور در مدارس مواجهیم.»
او می‌گوید که تسهیل‌کردن ورود نیروی انتظامی از سوی وزیر آموزش‌وپرورش به‌صورت کاملاً یک‌جانبه صورت گرفته است و نفس اینکه وزارتخانه‌ای مثل آموزش‌وپرورش که حوزه کاری‌اش مسائل فرهنگی است وارد چنین تفاهم‌نامه‌ای با یک نیروی نظامی یا امنیتی می‌شود، به‌معنی زیر سوال بردن ساحت آموزش است: «این اتفاق خیلی به اتفاقات پیش از کوی دانشگاه در سال 1378 شبیه است؛ آن‌زمان هم بحث ورود نیروی انتظامی به دانشگاه مطرح بود و حتی همان‌موقع هم تفاهم‌نامه‌هایی بین وزارت علوم و نیروی انتظامی ردوبدل می‌شد. بنابراین منعقد کردن چنین تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت آموزش‌وپرورش و نیروی انتظامی، یک زنگ خطر جدی است. متاسفانه درحال‌حاضر نهادهای امنیتی در سطح انتخاب مدیران کل آموزش‌وپرورش دخالت دارند. نه‌فقط برای استعلام‌گیری، بلکه از این منظر که چه کسانی برای چه پست‌هایی باید انتخاب شوند. از زمانی که آقای کاظمی به‌عنوان وزیر آموزش‌وپرورش معرفی و انتخاب شد، جریان پایداری در چینش وزارت آموزش‌وپرورش مثل معاونان و مدیران کل آموزش‌وپرورش، عملاً نقش ایفا کرد. ما می‌بینیم که جهت‌گیری‌ها به سمت‌وسوی جریانات تندروست؛ از همین تفاهم اخیر با نیروی انتظامی گرفته تا طرح امین که به‌دنبال استخدام طلاب در آموزش‌وپرورش که در همین یک‌سال اخیر اتفاق افتاده است.»
