مقایسه قیمت سکه در بازار آزاد و پیش فروش مرکز مبادله

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، اولین مرحله پیش‌فروش سکه طلا توسط بانک مرکزی در سال جاری در تاریخ 17 شهریورماه برگزار خواهد شد و در این مرحله، یک‌میلیون قطعه سکه به فروش می‌رسد. پیش از این نیز، در سال 1403 سه مرحله پیش‌فروش سکه انجام شد که در مجموع 761 هزار قطعه انواع سکه طلا در این طرح عرضه شده بود. 

این اقدام در کوتاه‌مدت می‌تواند بخشی از نقدینگی موجود را جذب کرده و فشار تقاضا بر بازار ارز و طلا را کاهش دهد. بنابراین با توجه به اعلام بانک مرکزی مبنی بر برخورداری از ذخایر طلای کافی، پیش‌فروش سکه می‌تواند در کوتاه‌مدت موثر باشد. با این حال، در بلندمدت این ابزار به تنهایی قادر به کنترل پایدار تورم نیست؛ زیرا با تحویل سکه‌ها، نقدینگی دوباره به بازار بازمی‌گردد. به عقیده کارشناسان برای مهار پایدار تورم و کنترل نقدینگی، باید اقداماتی نظیر بازنگری در شیوه‌های بودجه‌ریزی، تقویت استقلال بانک مرکزی، بهره‌گیری موثر از ابزارهای سیاست پولی مانند نرخ بهره و مدیریت انتظارات تورمی از طریق کاهش نااطمینانی‌های سیاسی انجام شود.

مرکز مبادله ارز و طلای ایران، جزئیات چهارمین مرحله پیش‌فروش سکه طلا را اعلام کرد. در این طرح امکان خرید سکه‌های تمام بهار آزادی (امامی)، نیم‌سکه و ربع‌سکه با ضرب سال 1386 فراهم شده است. اولین مرحله پیش‌فروش در روز 17 شهریورماه 1404 برگزار خواهد شد. قیمت‌های اعلام‌شده به ازای هر قطعه سکه تمام برابر با 83‌میلیون و 224 هزار تومان است. همچنین قیمت نیم‌سکه برابر با 44‌میلیون و 119 هزارتومان و ربع‌سکه، 25‌میلیون و 775 هزار تومان اعلام شده است. سازوکار خرید سکه در پیش‌فروش‌های بانک مرکزی به این صورت است که متقاضیان پس از احراز هویت، باید مبلغ ارزش سکه به همراه کارمزد را واریز کنند. پس از آن ثبت‌سفارش برای هر قطع سکه در ساعت مشخص و از پیش‌اعلام شده انجام می‌شود. بر اساس دستورالعمل بانک‌مرکزی،‌ هر فرد می‌تواند حداقل یک و حداکثر 15 قطعه سکه (شامل حداکثر 3 سکه تمام، 5 نیم‌سکه و 7 ربع‌سکه) خریداری کند. دریافت سکه‌های این مرحله از پیش‌فروش سکه از تاریخ 30 آذرماه آغاز می‌شود و سکه‌های خریداری‌شده از طریق شعب منتخب بانک ملی ایران، تحویل داده خواهد شد.

 آمار پیش‌فروش سکه طلا

با ادامه روند پیش‌فروش سکه توسط بانک مرکزی، برخی کارشناسان نگرانی‌هایی درباره کاهش ذخایر طلای این بانک مطرح کرده بودند. با این حال، رئیس‌کل بانک مرکزی بارها تاکید کرده است که ذخایر بانک مرکزی از میزان کافی طلا برخوردار است و جای نگرانی وجود ندارد. بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس مجموع کل ذخایر طلای کشور حدود 800 تن است. همچنین به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، حدود 20 درصد از کل ذخایر طلای کشور در خزانه بانک‌مرکزی است. بنابر این می‌توان تخمین زد که حدود 160 تن طلا در خزانه بانک مرکزی است.

از طرفی برای بررسی بهتر «دنیای اقتصاد» میزان کل طلای عرضه شده در چهار مرحله نخست پیش‌فروش سکه را محاسبه کرده است. بر این اساس، مرکز مبادله ارز و طلای ایران در سال گذشته طی سه مرحله پیش‌فروش سکه طلا، در مجموع 761 هزار و 207 قطعه سکه شامل سکه تمام بهار آزادی (امامی)، نیم‌سکه و ربع‌سکه به فروش رساند. بر اساس شیوه‌نامه پیش‌فروش، متقاضیان می‌توانستند در هر سفارش حداکثر 3 سکه تمام، 5 نیم‌سکه و 7 ربع‌سکه خریداری کنند. با توجه به این نسبت، از کل سکه‌های فروخته‌شده، حدود 152هزار قطعه سکه تمام، 253هزار قطعه نیم‌سکه و 355هزار قطعه ربع‌سکه تخمین زده شده است. با فرض وزن 8 گرم برای هر سکه تمام، وزن کل طلا در این سه مرحله حدود 2.94 تن بوده‌است. از طرفی در سال جاری نیز، بانک‌مرکزی در نظر دارد در چهارمین مرحله پیش‌فروش، یک‌میلیون قطعه سکه به فروش برساند. با اعمال همان نسبت، وزن کل طلا در این مرحله در مجموع به حدود 3.87 تن طلا می‌رسد.

روند حراج سکه در مرکز مبادله

علاوه بر آغاز پیش‌فروش سکه طلا در سال جاری، حراج سکه نیز همچنان ادامه دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک مرکزی از اسفند سال 1402 تاکنون حراج سکه را در 85 مرحله در مرکز مبادله طلا و ارز ایران انجام داده است. در این روش، قیمت نهایی سکه‌ها بر اساس رقابت خریداران و پیشنهادهای ثبت‌شده در جلسات رسمی تعیین می‌شود. هر متقاضی می‌تواند حداکثر 50 قطعه سکه خریداری کند و معاملات به‌صورت روزانه انجام می‌شود. خریداران پس از تکمیل فرایند، امکان دریافت فوری سکه‌ها را دارند. در مقابل، پیش‌فروش سکه به گونه‌ای است که قیمت از قبل تعیین و اعلام می‌شود و افراد با پرداخت وجه نقد، سکه‌های خود را برای تحویل در آینده خریداری می‌کنند. موعد تحویل معمولا چند ماه پس از ثبت‌سفارش مشخص می‌شود و تعداد سکه‌های پیش‌فروش شده نیز توسط بانک مرکزی محدود شده است.

پیش‌فروش سکه؛ ابزار موقت سیاست انقباضی

در دوره‌هایی که اقتصاد با تورم مزمن و کاهش ارزش پول ملی مواجه می‌شود، افراد جامعه معمولا به دارایی‌هایی مانند ارز و طلا روی می‌آورد؛ زیرا این دارایی‌ها علاوه بر حفظ ارزش، از نقدشوندگی بالاتری برخوردارند. در چنین بستری، طرح پیش‌فروش سکه طلا از سوی بانک مرکزی نیز قابل ارزیابی است. در این طرح، بانک مرکزی با دریافت وجه نقد و تعهد به تحویل سکه پس از گذشت چندماه، بخشی از پول در گردش را موقتا از بازار خارج می‌کند.

این اقدام موجب کاهش سرعت گردش پول و مهار موقتی فشارهای تورمی می‌شود. با این حال، در زمان تحویل، ورود سکه‌ها به بازار و تبدیل سریع آنها به وجه نقد می‌تواند موجب افزایش نقدینگی و خنثی شدن آثار این ابزار شود. علاوه بر این، اختلاف قیمت میان سکه‌های پیش‌فروش‌شده و نرخ بازار آزاد، انگیزه سوداگران برای خرید و فروش سریع را افزایش می‌دهد و زمینه گسترش فعالیت‌های سفته‌بازانه را فراهم می‌سازد. با این حال در کوتاه‌مدت، عرضه سکه از طریق پیش‌فروش می‌تواند بخشی از فشار تقاضا در بازار ارز و طلا را کاهش دهد و نوسانات را تا حدی مهار کند؛ اما از نظر بسیاری از کارشناسان، دامنه این اثرگذاری محدود بوده و در بلندمدت نمی‌تواند به ایجاد ثبات پایدار بینجامد.

به بیان دیگر، هرچند پیش‌فروش سکه در چارچوب سیاست پولی نوعی اقدام انقباضی محسوب می‌شود و با جمع‌آوری بخشی از نقدینگی موجود به کاهش موقت تورم کمک می‌کند، اما با فرارسیدن موعد تحویل، نقدینگی دوباره به بازار بازمی‌گردد و اثر بازدارنده سیاست عملا خنثی می‌شود. از این رو، کارشناسان بر این باورند که اتکا به این ابزار به‌تنهایی کارآمد نیست و مهار ریشه‌ای تورم مستلزم اصلاحات ساختاری در نظام مالی و سیاست‌های بودجه‌ای است. راهکار اساسی برای کنترل پایدار تورم را باید در بازنگری شیوه‌های بودجه‌ریزی و کاهش کسری‌ بودجه، تقویت استقلال بانک مرکزی و استفاده موثر از ابزارهایی همچون نرخ بهره جست‌وجو کرد. علاوه بر این، بخشی از فشار تورمی در اقتصاد ایران ناشی از انتظارات تورمی و ریسک‌های سیاسی است؛ بنابراین، بهبود روابط بین‌المللی و کاهش نااطمینانی‌های سیاسی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در ایجاد ثبات اقتصادی و کنترل سطح عمومی قیمت‌ها ایفا کند.