تحقق یک درصدی وعده تامین ۴ میلیون مسکن

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، 34‌هزار واحد مسکن حمایتی بر روی زمین 99ساله تحویل متقاضیان شد؛ این در حالی بود که دولت سیزدهم وعده ساخت 4 میلیون مسکن حمایتی در بازه 4 ساله را داده بود؛ به این ترتیب در حالی چهارمین سال این وعده به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود که وعده خانه‌‌دار کردن سالانه یک میلیون نفر در کشور کمتر از یک‌درصد محقق شد.  همچنین به استناد داده صدور پروانه ساختمانی در این بازه 4 ساله کار ساخت تنها 613‌هزار واحد آغاز شده که این رقم نیز تفاوتی معنادار با وعده دولت دارد. درحالی پس از 4 سال داده‌‌های رسمی از شکست طرح نهضت ملی مسکن در خانه‌‌دار کردن افراد کم بضاعت خبر می‌دهد که کارشناسان بارها در خصوص تصمیم نادرست دولت برای حل چالش مسکن افراد کم بضاعت با تکیه بر ساخت خانه ملکی هشدار داده‌‌اند و به استناد نمونه‌‌های موفق جهانی، الگوی خانه‌‌های استیجاری حمایتی را پیشنهاد کرده‌‌اند. در عین حال شکست طرح مسکن ملی در وعده‌‌های خود نشان داد که دولت سازنده مناسبی نیست، درواقع دولتی‌‌ها امکان ساخت خانه در زمان استاندارد و با قیمت رقابتی را ندارند و این موضوع شرکت‌کنندگان در طرح‌‌های مسکن حمایتی را متضرر می‌کند.

4.7 میلیون واجد شرایط مسکن حمایتی

بر اساس ماده 19 قانون جهش تولید مسکن، وزارت راه مکلف است تا وضعیت پروژه‌‌های نهضت ملی مسکن را در بازه‌‌های 3ماهه به شکل عمومی منتشر کرده و گزارشی جامع از این داده‌‌ها را به کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ارسال کند. در حالی که پیش از این، کمبود داده شفاف اطلاعاتی در خصوص وضعیت سامانه‌‌های مسکن حمایتی، امکان اظهارنظر دقیق در خصوص وضعیت این طرح‌‌ها را با اماواگرهای فراوانی روبه‌رو کرده بود؛ به‌روزرسانی سامانه تم به عنوان داشبورد مدیریتی جمع‌‌آوری و تحلیل داده طرح‌‌های مسکن حمایتی، فرصتی را برای بررسی وضعیت دقیق متقاضیان خانه حمایتی فراهم کرده است.

مطابق داده‌‌های سامانه تم تا روز پنجم اردیبهشت امسال 6 میلیون و 726‌هزار و 892 نفر در طرح مسکن ملی ثبت‌نام کرده‌‌اند؛ از این تعداد روند پرونده 6 میلیون و 272‌هزار و 627 تعیین تکلیف شده است. از پرونده‌‌های مورد بررسی برابر 4 میلیون و 733‌هزار و 607 نفر با استعلام 3 وضعیت سابقه مالکیت خصوصی، فرم ج (دریافت مسکن حمایتی) و تسهیلات بانکی  برای دریافت مسکن در طرح‌‌های مسکن دولتی شده‌‌اند؛ در واقع با بررسی این 3 شاخص برابر 70‌درصد متقاضیان دریافت خانه حمایتی مشمول دریافت این خانه‌‌ها شده‌‌اند.

اگر دولت می‌توانست وعده ساخت سالانه یک میلیون مسکن حمایتی را به واقع اجرایی کند؛ بخش عمده‌‌ای از افراد متقاضی خانه حمایتی که عمدتا در گروه‌‌های کم‌درآمد نیز هستند، باید خانه‌‌دار می‌‌شدند. اما عدم‌تطابق وعده و امکانات باعث شد تا وزارت راه و شهرسازی در بررسی‌‌های خود از متقاضیان مشمول طرح مسکن حمایتی گزینه دیگری را نیز مدنظر قرار دهد که این گزینه شامل سنجش احراز سکونت فرد متقاضی در محل دریافت خانه دولتی می‌شود؛ در واقع زمانی به یک فرد خانه دولتی در یک شهر مشخص تعلق می‌گیرد که 5 سال در شهر مدنظر سکونت داشته باشد.

با اضافه کردن این شرط تعداد متقاضیان حائز شرایط به یک میلیون و 565‌هزار و 443 نفر کاهش داشته است. به نظر می‌‌رسد، سیاستگذار حوزه مسکن برای کاهش تعداد گزینه‌‌های مشمول به سراغ بررسی این شاخص رفته و احتمالا بخشی از متقاضیان واجد شرایط دریافت مسکن حمایتی که به واسطه تغییر شغل کوچ کرده‌‌اند با این شرط از شمول دریافت خانه حمایتی خارج شده‌‌اند.

مطابق آمار اعلامی از سوی سامانه تم؛ از کل متقاضیان تایید صلاحیت شده؛ 951‌هزار نفر به مرحله افتتاح حساب رسیده‌‌اند؛ همچنین 792‌هزار و 758 نفر با تامین آورده حداقل 40 میلیون تومانی، ثبت‌نام خود در سامانه را تکمیل کرده‌‌اند و 779‌هزار و 8 نفر متقاضی تخصیص پروژه شده‌‌اند.

در حالی که 4 میلیون و 700‌هزار نفر در پایش اولیه مشمول خانه حمایتی شده بودند؛ تنها 950‌هزار نفر یعنی 20‌درصد توانستند از پس تامین آورده مالی برآمده و به نوعی ثبت‌نام خود در این طرح را قطعی کنند. در عین حال مطابق داده سامانه تم از کل افرادی که مشمول دریافت خانه حمایتی شده‌‌اند؛ حدود 24‌درصد در دهک‌‌های یک تا 3 قرار داشته‌‌اند. درواقع این طرح بیش از آنکه به سود اقشار کم‌‌‌‌درآمد باشد، نفعی نسبی برای گروه‌‌های میان درآمد رقم زد.

یک‌درصد متقاضیان، خانه‌‌دار شدند

از نکات حائز اهمیت داشبورد مدیریتی وزارت راه وشهرسازی امکان رصد برخط وضعیت پروژه‌‌های طرح مسکن حمایتی است؛ مطابق آنچه مسعودی معاون مدیرکل دفتر طرح‌‌ریزی مسکن وزارت راه و شهرسازی به استناد سامانه تم اعلام کرد؛ برای 613‌هزار و 545 واحد در طرح مسکن حمایتی بر روی زمین 99 ساله، پروانه ساخت صادر شده است. تعداد صدور پروانه ساخت، به مفهوم آغاز یک پروژه است. بنابراین تعداد واحدهایی که کار ساخت آن آغاز شده معادل 13‌درصد متقاضیان تایید صلاحیت اولیه شده برای دریافت خانه حمایتی است.

همچنین مطابق داده‌‌های سامانه تم؛ تا روز پنجم اردیبهشت ماه، کار ساخت 34‌هزار و 396 واحد به اتمام رسیده است که این رقم معادل کمتر از یک‌درصد 4.7 میلیون متقاضی خانه دولتی است که صلاحیت آنها برای دریافت حمایت نیز تایید شده است. این اعداد موید شکست طرح نهضت ملی مسکن در تحقق وعده‌‌های خود برای خانه‌‌دار کردن افراد کم بضاعت است.

کسری منابع مانع اجرا شد

تا روز پنجم اردیبهشت ماه برابر 448‌هزار و 175 نفر از متقاضیان مشمول طرح نهضت ملی مسکن با بانک‌های عامل قرارداد مشارکت منعقد کرده‌‌اند. این رقم معادل 47‌درصد افرادی که افتتاح حساب کرده‌‌اند یا به تعبیری دیگر برابر 56‌درصد افرادی است که علاوه بر تایید صلاحیت، آورده مالی نیز به پروژه‌‌ها تزریق کرده‌‌اند. در واقع عبور از سد بررسی‌‌های چند مرحله‌‌ای؛ افتتاح حساب و تامین آورده مالی نیز نتوانست، تمامی متقاضیان خانه حمایتی را به منابع مالی متصل کند.

در حالی که متقاضیان طرح مسکن ملی مجموعا 126‌هزار و 927 میلیارد تومان (126.9 همت) آورده مالی تامین کردند؛ بانک‌ها مجموعا 112‌هزار و 414 میلیارد تومان پول در قالب تسهیلات به این پروژه‌‌ها تزریق کردند. درواقع تا به اینجای کار سهم آورده مردم در اجرای طرح نهضت ملی مسکن 53‌درصد و سهم بانک‌ها 47‌درصد بوده است. در این شرایط لازم است که 113‌هزار و 544 میلیارد تومان دیگر از سوی بانک‌ها به پروژه‌‌های طرح نهضت ملی مسکن تزریق شود.

متقاضیان خرید مسکن ملی بسته به میزان پیشرفت پروژه آورده 40 میلیون تا 600 میلیون تومانی را در این طرح‌‌ها تزریق کرده‌‌اند. متوسط آورده هر فرد در این طرح برابر 133 میلیون تومان بوده است (این میانگین از تقسیم 126.9 همت کل آورده مردمی بر 951‌هزار نفر متقاضی افتتاح حساب کرده حاصل شده).

این در حالی است که حداکثر سقف تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن با افزایش تصویب شده در سال‌جاری به 650 میلیون تومان رسیده؛ مجموع متوسط آورده هر فرد و سقف تسهیلات بانکی مطابق با هزینه ساخت یک واحد تعریف شده در طرح نهضت ملی مسکن نیست. حداقل هزینه فروش یک واحد مسکونی در طرح نهضت ملی بر اساس متراژ به 1.5 میلیارد تومان می‌‌رسد. بنابراین می‌توان گفت عدم‌برنامه‌‌ریزی مالی صحیح در خصوص طرح‌‌های مسکن حمایتی باعث شده تا این طرح‌‌ها با چالش اساسی در اجرا و پیشبرد مواجه باشند. در حال حاضر میانگین پیشرفت طرح نهضت بر اساس داده‌‌های تسهیلات بانکی 49.7‌درصد تعیین شده است. کمبود آورده مالی و عدم‌اتصال به تسهیلات بانکی در این طرح‌‌ها از سرعت اجرای آنها کاسته است.

درحالی ساخت مسکن حمایتی به گواه آمار رسمی به هدف اصابت نکرده است که طی سال‌های اخیر «دنیای‌اقتصاد»، کارشناسان مطلع از سیاست‌‌های موفق حمایت مسکن در دنیا و مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی تاکید کرده بودند که نمی‌توان دهک‌‌های کم‌درآمد را با ساخت مسکن دولتی، خانه‌‌دار کرد. تامین مسکن حمایتی الزاما به مفهوم ساخت خانه ملکی برای اقشار کم‌‌درآمد نیست؛ بخش عمده‌‌ای از گروه‌‌های کم‌‌درآمد از پس تامین مالی بازپرداخت تسهیلات خرید خانه حمایتی برنمی‌‌آیند. در این شرایط لازم است که دولت برای این گروه‌‌ها به سمت مسکن استیجاری و توانمندسازی حرکت کند.